ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Զակ 8 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Զակ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 11 կմ հյուսիս, ծ. մ. 1670-1700 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:

Պատմություն
1595 թ․

Հայտնի է, որ 1595 թ. Զակ գյուղն ունեցել է 7 տուն բնակիչ, հարկվել է 10.000 ակչե:

“გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 204: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:

1705 — 1706 թթ․

1705-1706 թթ.` տանուտեր Մեհմեդի օրոք հարկվել է 21.630 ակչե:

“ჩილდირის ეიალეთის ჯაბა დავთარი 1694-1732 წწ.”, էջ 120: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:

1899 — 1900 թթ․

1899-1900 թթ. հացի բզեզի և հոտենտոտյան մլուկի հասցրած վնասների հետևանքով Զակի գյուղատնտեսությունը հայտնվել է համեմատաբար ծանր կացության մեջ՝ կառավարական հատուկ կոմիտեի կողմից դասվելով երրորդ կարգի տուժած բնակավայրերի շարքը:

Սալլիւմեան, Անբերրիութիւնը Ախալքալաքի գաւառում եւ նրա հետեւանքները, «Մուրճ», 1901, N 6, էջ 248: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:

Բնակչություն

Երկրորդ աշխարհամարտին մասնակից 150 համագյուղացիներից 59-ը զոհվել է:

Դավթյան Ա., Ջավախք, Երևան, 1994, էջ 101: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:

1830 թ․

Ներկայիս բնակիչների նախնիների մեծ մասն այստեղ հաստատվել է 1830 թ.՝ եկած Կարնո գավառի Կամպիր (Կամբուռ) գյուղից և Վանի շրջանից: Նույն ժամանակ Զակն ունեցել է 4 տուն բնիկ հայ բնակչություն:

Կամպիրը (այժմ՝ Kirmzita') մինչև 1829 թ. հայաբնակ գյուղ էր՝ Կարին քաղաքից 18 կմ հյուսիս: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:

Անվանի մարդիկ

Գյուղը Խորհրդային Միության հերոս Վաչագան Հունանի Վանցյանի (1913-1944) ծննդավայրն է:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Գյուղի և եկեղեցու տեսքը:

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում գյուղի բնակչության թվաքանակն անընդմեջ աճել է: Այդ է վկայում ստորև ներկայացվող վիճակագրական աղյուսակը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1840		89	82	171		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1841		72	69	141		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 62-63: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1842		80	75	155		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 77-78: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1844		89	87	176		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 14-15: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1847		104	102	206		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 34-35: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1849		106	104	210		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 40-41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1853		120	118	238		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743, թ. 37-38: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1857		90	76	166		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 53-54: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1861		132	107	239		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 24-25: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1862		132	108	240		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 170:
1863		141	107	248		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1864		137	112	249		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 8-9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1866	27	137	117	254		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1867		150	123	273		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1868		152	123	275		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 28: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1870		156	127	283		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1871		163	129	292		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3858, թ. 10-11: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1872		171	140	311		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3859, թ. 58-59: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1873		170	140	310		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1874				317		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 27-28: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1875				309		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1876		180	145	325		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 30-31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1877		161	144	305		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 29-30: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1878		170	150	320		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 218-219: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1880		178	159	337		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 88-89: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1881		182	172	354		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 97-98: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1882		179	167	346		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 43-44: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1883		180	166	346		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 48-49: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1884	25					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1885		190	166	356		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1887		206	191	397		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 40-41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1889		225	220	445		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 65-66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1890		222	225	447		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 146: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1891		230	251	481		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 145: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1892		229	248	477		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 115: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1893	39	233	246	479		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 42-43: Տե՛ս նաև՝ «Մուրճ», 1894, N 5, էջ 793: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1894		240	252	492		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 170-171: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1895	49			500		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. Պ-56, ց. 18, գ. 289, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1897		276	280	556		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 43-44: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1898		295	286	581		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 165: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1899		273	280	553		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 101-102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1900		288	290	578		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 52: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1901		297	298	595		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 68: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1902		310	297	607		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1905		328	319	647		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 262-263: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1908	49	338	338	676		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1910		357	357	714		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 3917, թ. 135-136: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1912		376	374	750		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 3920, թ. 18-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1914		391	381	772	Ի դեպ, նույն թվականի համար մեկ այլ աղբյուրում նշված է 683 բնակիչ (“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 125):	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 1020, թ. 173-174: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1916		400	387	787		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1918	77	288	292	580		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 469, ց. 3, գ. 2, թ. 1-4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1921		150	100	250		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171:
1987	224			988		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 171: