ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Կուլիկամ 9 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Կուլիկամ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից 2 կմ հյուսիս-արևելք, Խուլգումոյին կից արևելքից, ծ. մ. 1680-1740 մ բարձրության վրա, ջրառատ Աբլար վտակի աջ ու ձախ ափերին:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:

Պատմություն
1595 թ․

Համաձայն 1595 թ. կազմված թուրքական հարկացուցակի՝ գյուղն ունեցել է ընդամենը 1 տուն, սակայն հարկվել 14.000 ակչե:

”გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 224: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:

1860 թ․

Գյուղը տնտեսական առավել բարվոք վիճակում էր մինչև 1860-ական թթ. վերջերը, որից հետո ենթարկվելով կալվածատերերի կեղեքումներին` հասել է աղքատության եզրին. «...Այս փոքրիկ գիւղը պատկանում է 4 հայ և թուրք կալուածատէրերին, որոնք ամեն ջանք են թափում խլել խեղճ աշխատասէր գիւղացուց նրա վերջին օրական ապրուստը»:

«Մշակ», 1877, N 11, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:

Բնակչություն

Ներկայիս բնակիչների նախնիները փոխադրվել են Էրզրումի նահանգի Սնկառիճ գյուղից:

Սնկառիճը (այժմ՝ Adaçay) հայաբնակ գյուղ էր` Կարին (Էրզրում) քաղաքից 11 կմ հարավ-արևմուտք: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:

Զբաղմունք

շնորհիվ բնակավայրի միջով հոսող ջրառատ Աբլար վտակի վրա կառուցված բազմաթիվ ջրաղացների` կուլիկամցիների համար ջրաղացպանությունը համարվել է գլխավոր զբաղմունքներից մեկը. «Բնակիչները պարապում են երկրագործութեամբ, անասնապահութեամբ, բայց գլխաւորապէս ջրաղացպանութեամբ: Այս գիւղը նշանաւոր է իր սառը և քաղցր աղբիւրներով ու կարմրախայտ համեղ ձկներով...»:

Ըստ գյուղխորհրւդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում բնակչության թվաքանակը շարունակաբար աճել է։ Այդ երևույթն ակնառու է ստորև ներկայացվող աղյուսակում.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1838		113	102	215		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 1361, թ. 8-9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1840		108	105	213		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1841		120	116	236		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 64: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1842		126	120	246		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 78: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1844		140	131	271		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 15: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1845		143	135	278		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 72-73: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1847		143	120	263		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 34: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1849		154	129	283		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 39: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1851	25	149	116	265		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2596, թ. 31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1853		156	133	289		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743 թ. 38-39: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1854		158	141	299		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3825, թ. 47-48: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1857		172	138	310		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 53-54: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1861		167	146	313		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 26: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1862		169	149	318		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1863		178	153	331		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1864		180	156	336		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1865		183	164	347		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 11-14: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1866	30	183	164	347		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1867		188	175	363		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1868		198	181	379		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1869		207	190	397		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 10, նաև՝ գ. 3855, թ. 6-7: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1870	30	205	197	402		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1871		214	198	412		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3858, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1872		220	205	425		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3859, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1873		229	260	489		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 71: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1874				454		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1875				461		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1876		252	228	480		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 30-31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1877		252	245	497		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 28-29: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1878		261	253	514		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 218-219: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1880		281	260	541		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 88: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1881		289	265	554		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 97: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1882		290	267	557		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 44: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1883		294	259	553		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 48-49: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 309:
1884	31					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1885		313	269	582		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1887		349	293	642		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 40-41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1889		364	296	660		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 65-66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1890		374	303	677		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 145: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1891		383	311	694		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 114: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1892		390	314	704		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 116: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1893		377	308	685		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 120-121: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1894		379	324	703		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 22, ց. 1, գ. 298, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1897		408	325	733		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 142-143: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1898		417	333	750		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 165: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1899		428	340	768		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 93-94: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1900		435	348	783		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 55: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1901		454	361	815		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 68: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1902		475	370	845		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1905		521	404	925		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 262-263: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1907				900		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1908	86	551	409	960		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 42: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1910		562	451	1013		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 135-136: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1912		580	500	1080		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3920, թ. 18-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1914		600	524	1120	Ի դեպ, նույն թվականի համար այլ վավերագրերում ցույց է տրված 1121 շունչ (“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 147: Նաև`Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 64, թ. 6):	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 1020, թ. 173-174: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1916		600	531	1131		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1918	130	575	500	1075		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 469, ց. 3, գ. 2, թ. 1-4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1921		200	175	375		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310:
1987	476			1436		Ըստ գյուղխորհրւդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 310: