ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Հեշտիա 8 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Հեշտիա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 12 կմ հարավ-արևելք, շրջկենտրոն Նինոծմինդայից 9 կմ հյուսիս, Փարվանա գետի աջ կողմում, գետափից 3 կմ հեռու, ծ. մ. 1840-1890 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

Պատմություն
1595 թ․

Համաձայն 1595 թ. կազմված թուրքական հարկացուցակի` տեր Հակոբ քահանայի հովվության ներքո գտնվող Հեշտիան ունեցել է 12 տուն բնակիչ, հարկվել է 21.000 ակչե:

”გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 225: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

1703 — 1720 թթ․

Հայտնի է նաև, որ բնակչության բռնի մահմեդականացումից հետո` 1703-1704 թթ.՝ տանուտեր Հյուսեինի օրոք, գյուղից հարկվել է 10.000, իսկ 1719-20 թթ.՝ տանուտեր Աբդուլլահի որդի Ալիի օրոք՝ 7.000 ակչե:

”ჩილდირის ეიალეთის ჯაბა დავთარი 1694-1732 წწ.”, էջ 108, 161: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

Ջավախքի առավել մարդաշատ գյուղերից է:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

Գրչօջախներ
1869 — 1881 թթ․

1869-81 թթ. գրիչ Սարգիս Քյուրդօղլյանցի կողմից գյուղում գրվել է մի ձեռագիր «Տաղարան»:

Ցուցակ ձեռագրաց, հ. Բ, N 10036, էջ 1034: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

Բնակչություն

Երկրորդ աշխարհամարտին հեշտիացի 800 մասնակիցներից 204-ը զոհվել է:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

Ներկայիս բնակիչների նախնիները, ըստ տեղացիների պնդման, ծագում են Թեքման գավառի Քյուլլի գյուղից, որոնք հայաթափ գյուղատեղիում հաստատվել են 1829-30 թթ.: Հակառակ հայտնի այս իրողությանը՝ նրանց բնօրրանի մասին ԺԹ դարի մամուլը ներկայացրել է որոշ հակասական նյութեր. «...բնակիչները Մշու դաշտից վաղուց գաղթած հայ կաթօլիկներ են...»։

Քյուլլի գյուղի մասին տես Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 206, N 5 ծանոթ.: «Մշակ», 1884, N 39, էջ 1: Հարկ է նշել, որ հեշտիացիների, ինչպես նաև Ուջմանա և Թորիա գյուղերում հաստատված հայերի` Մուշ գավառից գաղթած լինելու վարկածն արծածվել է նաև ժամանակի մեկ այլ հաղորդման մեջ. «...Յիշեալ երեք գիւղերն էլ գաղթած են 1828 թ. Մշու Խնուս գաւառի Բիւռլու (անվան ձևը տպագրված է ակնհայտ վրիպակով, պետք է լինի՝ Քյուլլի - Ս. Կ.) գիւղից...» («Նոր-Դար», 1886, N 42, էջ 2): Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

1930 — 1932 թթ․

Ի դեպ, Հեշտիայից մի քանի ընտանիքներ 1930-32 թթ. փոխադրվել են և Մադաթափա լճի ափին հիմնել Ժդանովական գյուղը:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 338:

Քահանա
1915 թ․

1915 թ. գյուղի ծխատեր քահանան էր տեր Պողոս Խաչատուրյանը, որի օգնականն էր տեր Անտոն Տեր-Անտոնյանը:

«Օրացոյց և պատկեր տօնից», Թիֆլիս, 1915, էջ 83: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 340:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Հեռվում` Աբուլ լեռը

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում գյուղի բնակչության թվաքանակը ցույց տվող վիճակագրական տվյալներն են.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1595	12					”გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 225: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1870	125	658	445	1103		Сборник материалов для описания Тифлисской губернии, т. 1, вып. 1, Тифлис, 1870, էջ 31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1883				1324		“Кавказский календарь на 1885 г.”, Тифлис, 1884, էջ 204: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1884	160			1429		«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 41, N 26, էջ 368: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1908	374			2796		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 102, թ. 46: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1912				2760		Յակոբեան Պ., Հրաւէր ողջմտութեան, Էջմիածին, 1993, էջ 95: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1914				2861		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 213: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1915				2817		«Օրացոյց և պատկեր տօնից», Թիֆլիս, 1915, էջ 83: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1916	410	1525	1344	2869		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 65, թ. 36: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339:
1987	788			3630		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 339: