ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Օրոջալար 14 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Օրոջալար (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 15 կմ հարավ-արևելք, շրջկենտրոն Նինոծմինդայից 4 կմ հյուսիս-արևելք, Փարվանա գետի ափին, ծ. մ. 1860-1880 մ բարձրության վրա։

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:

Պատմություն
1595 թ․

1595 թ. կազմված «Գյուրջիստանի վիլայեթի ընդարձակ դավթար»-ում նշված Վերին Օրաջա գյուղի (ազատ ռայաներից, հարկաչափը՝ 7.000 ակչե) հիշատակությունը ենթադրում է նաև համանուն Ներքին գյուղի գոյությունը, ուստի պատահական չէ, որ ավելի ուշ շրջանում միաձուլված կից գյուղերը ստացել էին Օրաջալար («լար»-ը թուրքերեն հոգնակիի ցուցիչն է) անվանումը:

”გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 235: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:

Բնակչություն
1724 — 1726 թթ․

Բնակչության բռնի մահմեդականացումից հետո` 1724-1725 թթ.` տանուտեր Ալիի օրոք, գյուղից հարկվել է 10.000, իսկ 1725-1726 թթ.` տանուտեր Հասանի օրոք, 5.000 ակչե:

”ჩილდირის ეიალეთის ჯაბა დავთარი 1694-1732 წწ.”, էջ 183, 187: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:

1829 — 1830 թթ․

Ներկայիս բնակիչների նախնիները 1829-30 թթ. փոխադրվել են Կարնո նահանգից։

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:

1870 թ․

1870 թ. մի տեղեկագրում նշված է, որ մեծամասնություն կազմող հայ բնակիչներից զատ (33 տուն, 182 ար., 156 իգ.) գյուղն ունեցել է նաև 7 տուն թարաքյամա թուրքեր (8 ար., 7 իգ.):

Сборник материалов для описания Тифлисской губернии, т. 1, вып. 1, Тифлис, 1870, էջ 29: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:

Երկրորդ աշխարհամարտին գյուղի 150 մասնակիցներից 78-ը զոհվել է:

Դավթյան Ա., Ջավախք, Երևան, 1994, էջ 102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 549:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Օրաջալար
Վերին Օրաջա	1595 թ․
Ներքին Օրաջա

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում գյուղի հայ բնակչության թվաքանակը շարունակաբար աճել է։ Այդ են վկայում վիճակագրական հետևյալ տվյալերը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1868		168	145	313		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1869		174	156	330		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1870		178	164	342		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 23: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1871		184	166	350		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3858, թ. 9-10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1873		201	193	394		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 70-71: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1875	34			395		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 19-20: Տե՛ս նաև՝ «Մեղու Հայաստանի», 1875, N 44, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1876		206	202	408		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 29-30: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1877		158	148	306		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 28-29: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1878		157	159	309		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 217-218: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1880		181	161	342		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 86-87: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1881		185	158	343		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 96-97: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1882		191	168	359		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 42-43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1883		185	161	346		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 47-48: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1884	34					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1885		198	175	373		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1887		233	194	427		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 39-40: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1889		249	198	447		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 64-65: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1890		254	198	452		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 145: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1891		260	210	470		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 144: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1892		267	214	481		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 116: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1893		277	220	497		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 41-42: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1894		272	279	551		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 168-169: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1897		308	289	597		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 142-143: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1898		316	293	509		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 164: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1899		321	302	623		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 93-94: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1900		332	318	650		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 55: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1901		343	333	676		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 67: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1902		348	335	683		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 18-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1905		370	355	725		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 261-262: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1908	83	384	368	752		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 42: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1910		419	403	822		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 3917, թ. 134-135: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 548:
1912		446	432	878		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 3920, թ. 17-18: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 549:
1914		476	456	932	Ի դեպ, նույն թվականի համար մեկ այլ աղբյուրում նշված է 1093 բնակիչ (“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 169).	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 1020, թ. 172-173: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 549:
1916		482	550	1032		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 549:
1918	110	470	475	945		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 469, ց. 3, գ. 2, թ. 1-4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 549:
1921		167	144	311		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 549:
1987	365			1555		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 549: