ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ճլվան Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ախալցխա (Շրջան) / Ճլվան (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալցխայից 19 կմ հարավ-արևմուտք` Կուրի աջ ափից (նույն ժամանակ Վրաստան-Թուրքիա պետական սահմանից) շուրջ 2,5 կմ հեռու` ներկայիս Թուրքիայի Փոսոֆի (Փոցխով) շրջանում, ծովի մակերևույթից 1520-1560 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 241:

Պատմություն

Պաշտոնապես վերանվանվել է Էմինբեյ:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 241:

1833 թ. մի վավերագիր պարզում է, որ Ճլվանում հաստատված հայերն անելանելի կացության մեջ են հայտնվել. «Ճըլվանայ բնակեալ գաղթական հայ ժողովուրդքս» խնդրիք էին հղել հետևյալի մասին. «Ինչ ատեն օսմանցւոց յերկրէն եկանք ’ի հովանաւորութիւն ամէնողորմած տէրութեան կայսերն ամենայն Ռուսաց յերկիրս այս, այն ժամանակին տեղըս եղած կամիտէտը հրաման տըւաւ մեզ գնալ և մնալ ’ի Ճըլվանայ գիւղն. ըսելով թէ Ճըլվանայ ղըռալլըղ է և Մութի բէկն ևս մեզ խօսեցաւ թէ` եկէք յայս գեղը խարապաներն շինեցէք ձեզ համար տուն և շատ ցանքի տեղեր կայ` ձեզի համար արտ քշեցէք հասըլ արէք, գեղը ղռալլըղ է, ես ալ թագաւորին յրայեան եմ. տեսանք որ թէ կամիտէտին և թէ Մութի բէկին խօսքերն երկուքն մէկ է` և իրաւ է ըսածնին անոր համար գնացինք խարապաներն տուն շինեցինք և եկեղեցի չըկար` եկեղեցի ևս շինել տըվինք. շատ ժամանակ` մնացած խամ կօռթերն քակեցինք մեծ աշխատանք քաշելով հասըլ արինք և արտ շինեցինք, գիտնալով թէ` ըսած խօսքերնուն մէջ սուտ չըկայ և մեք միշտ հանապազ այն գեղըն պիտիր մնամք, անոր համար աւելի աշխատանքներ քաշեցինք օգնականութեամբ և մեծ ողորմութեամբ հզօր տէրութեան: Իսկ այժմ Մութի բէկն այն տված խօսքին վրայ չը մնալով մեզի նեղութիւն տայ և ասէ, թէ անպատչառ յիմ գիւղէս պարտիք ելնալ և գընալ յայլ գեղ, չեմ ընդուներ զձեզ մնալ յիմ գիւղիս մէջ: Ով բարերար մեր, մեք որքան խօսեցաք չը լսեց մեզ և մեք որքան որ կարողութիւն ունէինք, եթէ աղքատներս և եթէ կարողութիւն ունեցողներս հզօր թագաւորին մերոյ ողորմութիւն անելովն աշխատեցաք և խարապան գեղ շինեցինք և պայծառացուցինք եկեղեցիով, տանց և բնակութեանց շինութեամբն և շատ ժամանակէ մնացած կոռթերն հասըլ արինք, թէ այսուհետև հանգիստ պիտիր գըտնեմք: Ապա, որ այսպէս մեզ վտանգ հասուցանէ և հանէ ’ի գիւղէն յաղքատներս բնաւ ամենևին կարողութենէ ընկած են և կարողութիւն ունեցօղներս աղքատացեր եմք նոր ’ի նորոյ աշխատիլ յայլ տեղ և այնպէս շինութիւն ընելու ոչ ժամանակ ունեմք և ոչ կարողութիւն, եթէ զմեզ յայն գիւղէն հանէ մեք ամենեքեանքս մեռած կը լինիմք. յայլազգեաց ձեռքըն բնական շատ նեղութիւն քաշած մարդիք եմք, եկած եմք ի խնամս հզօր տէրութեան ամենայն Ռուսաց, այստեղս նոյն ցաւն մեզ կրել տալն չէ վայել ամենևին: Խնդրեմք աղերսիւ, որ քաղցր ակնարկութիւն ձեր բարերար մեծութիւն ’ի վերայ մեր պահելով հրաման անէք յիշեալ Մութի բէկին, որ յայսպիսի վտանգաւոր և նեղացուցիչ խորհուրդներն մոռնայ և ինչպէս որ յառաջմանէ խօսք տըւաւ և տարաւ գիւղն, նոյնպէս մնալոյ մեզ անդ և շահելոյ առանց վնասու ջանայ ’ի պատիւ ամէնողորմած կայսէր անուանն ամենայն Ռուսաց և հզօր թագաւորին մերոյ, որ մեք մնամք Ձեր Մեծութեան պահպանութեան սպասօղ»:

Մատենադարան, թղթ. 163 ե, վավ. 123: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 241:

Ճլվանաբնակ հայերի մասին այլ տեղեկություններ հայտնի չեն:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 241:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Էմինբեյ