ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ոսկեպար 119 Հուշարձան

ՀՀ (Երկիր) / Տավուշ (Մարզ) / Նոյեմբերյան (Շրջան) / Ոսկեպար (Գյուղ)

Տեղադրություն

Ոսկեպար գյուղը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզում՝ Իջևան մարզկենտրոնից ուղիղ գծով 22 կմ հյուսիս-արևմուտք (մայրուղով 32 կմ)՝ Ոսկեպար գետակի աջակողմյան հյուսիսահայաց ձորալանջին` ներկայիս հայ-ադրբեջանական սահմանին գրեթե կից` Իջևան-Նոյեմբերյան մայրուղու ձախ եզրին. «շինուած է լեռնային զառիվայրի վերայ և առաջովն ընթանում է փոքրիկ ջուր...»: Ծովի մակերևույթից բարձր է 740-920 մ:

Քաջիկեան, Ճանապարհորդական յիշատակարան, «Արձագանք», 1888, 3 ապրիլի, N 12, էջ 159: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 1:

Բնակչություն

Գյուղամերձ հին գյուղատեղիների պահպանված հետքերը վկայում են, որ ներկայիս գյուղը ժամանակի ընթացքում տարբեր պատճառներով առնվազն երեք անգամ համեմատաբար փոքր տարածության վրա ենթարկվել է տեղափոխությունների: Այսպես, օրինակ, վաղ միջնադարում գյուղը տարածված է եղել Է դարով թվագրվող ցարդ կանգուն տաճարի շրջակայքում, իսկ միջնադարում` առնվազն ԺԲ-ԺԳ դարերից ի վեր, և մինչև ԺԹ դարի սկզբները հարատևել է ներկայիս գյուղի դեմ հանդիման` ձորակի հարավահայաց (ձախակողմյան) լանջին, ապա մասամբ կրկին փոխադրվել և մոտեցել է նշյալ տաճարին: Վերջին տեղափոխությունը ծայր է առել միայն 1860-ական թթ., որը, ինչպես ժամանակին է արձանագրվել, իբրև թե եղել է օդի վնասակարության պատճառով. «...գիւղատեղուց, որ մի վերստ հեռու է սորանից: Փոխադրութեան պատճառն առաջինի օդի վատութիւնն է եղել...»:

Քաջիկեան, Ճանապարհորդական յիշատակարան, «Արձագանք», 1888, 3 ապրիլի, N 12, էջ 159: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 3-4:

Ի դեպ, ամառային ամիսների համար գյուղի` նույնիսկ ներկայիս վայրն էլ արդեն ԺԹ դարի վերջին ևս նկատվում էր որպես ոչ այնքան բարենպաստ, և շեշտվում էին նրա «...ոչ այնքան գովելի օդն և կլիման»:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 381: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:

ԺԹ-Ի դարերին վերաբերող վիճակագրական տվյալները բնիկ և զուտ հայաբնակ Ոսկեպարի բնակչության թվաքանակի մասին փաստում են, որ գյուղն իր մարդաշատությամբ գավառի միջին բնակավայրերից էր:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 381: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:

Ներկայումս գյուղն ունի 1050 բնակիչ:

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:

Անվան ծագում

Ինչպես գյուղանվան սկզբնավորման ժամանակը, այնպես էլ միջնադարյան վկայություններ նրա մասին հայտնի չեն: Այսուհանդերձ, կասկածից վեր է, որ բնակավայրի` մեզ հասած անունը դարերի, գուցեև հազարամյակների վաղեմություն ունի, ընդ որում, խորհրդանշում է արգասաբերություն, առատություն: Ի դեպ, ոսկի արմատով Հայկական լեռնաշխարհում ունենք մի շարք այլ բնակավայրեր ևս, օրինակ` Ոսկեբակ (գյուղ Վան-Տոսպ գավառում), Ոսկեվազ և Ոսկեհատ (գյուղեր Արագածոտնի մարզում), Ոսկեվան (նույն` Տավուշի մարզում` Ոսկեպարից ոչ հեռու) և այլն:

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 3:

Հուշարձաններ

Ոսկեպարը, հիրավի, չափազանց հարուստ է բազում դարերի ընթացքում արարված նյութական մշակույթի տարաբնույթ հուշարձաններով: Զանց առնելով հնագիտական հուշարձանները, որպիսիք համապատասխան հետազոտությունների դեպքում թերևս նույնպես կարող են հայտնաբերվել, և դրանց` հնագիտական պեղումներով ուղեկցվելիք ուսումնասիրությունների հրապարակումն ապագայի ակնկալիք է:

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսարան Ոսկեպար գետի հովտից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2012 թ․

Գավարզին բերդը

Առկա վիճակագրական տվյալների համադրումը ներկայացնում է հետևյալ պատկերը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1844		104	76	180		ՀԱԴ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 73-74: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:
1886				229		ՀԱԴ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3878, թ. 19: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:
1888		151	105	256		ՀԱԴ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3882, թ. 134-135: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:
1889		159	109	268		ՀԱԴ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3882, թ. 132: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:
1891	35	172	121	293		Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 381: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:
1908				606		Кавказский календарь на 1910 г., Тифлис, 1909, с. 176. Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4:
1914				725		Кавказский календарь на 1915 г., Тифлис, 1914, с. 85. Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 4: