ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ասլանիկ 4 Հուշարձան

Իրան (Երկիր) / Արևմտյան Ատրպատական (Նահանգ) / Սալմաստ (Գավառ) / Ասլանիկ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Սալմաստ քաղաքից 17,9 կմ հարավ-արևելք՝ հարավարևելահայաց վտակի ոչ խորը ձորակում՝ ծովի մակերևույթից 1700-1740 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

Պատմություն

Գավառի հնուց ի վեր հայկական բազմաթիվ այլ գյուղերի նման Ասլանիկը ևս մեծապես հայաթափ է եղել 1828 թ. ռուս-պարսկական պատերազմից անմիջապես հետո սկսված զանգվածային արտագաղթի հետևանքով:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

Հայտնի է, որ ասլանիկցիների մեծ մասը վերաբնակվում է ներկայիս Հայաստանի Հանրապետության Վայոցի ձորի մարզի Վերնաշեն գյուղում, իսկ փոքր մասը մինչև ԺԹ դարավերջ շարունակում է բնակվել հայրենի գյուղում:

Քաջբերունի /Գաբրիել Տեր-Հովհաննիսյան/, Ճանապարհորդական նկատողություններ, Երևան, 2003, էջ 398: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

1906 թ. քրդական միջցեղային բախումների հետևանքով մեծ վնաս է կրում նաև արդեն հայաթափ Ասլանիկ գյուղը. «Երկու ամիս առաջ սկսած և մինչև այսօր շարունակուող կռիւ-արշաւանքները, քար ու քանդ արին պարսից սահմանագծի քրդական բոլոր գիւղերը, երկու կողմից սպանուածները հաշւում են մօտաւորապէս ութսուն հոգի: Ճակատամարտներից ամէնից ահեղ և արիւնալին տեղի ունեցաւ նախկին հայաբնակ` իսկ այժմ աւերակ, Ասլանիկ գիւղի մօտ` Սալմաստի կեդրոնից ընդամէնը 3-4 ժամ հեռաւորութեան վրայ: Կռիւը այնքան սոսկալի էր դարձել և կռուողները այնքան կատաղի, որ տեղի էր ունեցել ձեռնամարտ, այս կռւին մամադիները տալիս են աւելի քան 30 զոհեր, իսկ աւդօյինները ընդամէնը 4-5 հոգի»:

Ասօ, Նամակ պարսկա-թրքական սահմանագլխից, «Հնչակ», 1906, N 5, մայիս, էջ 45: Ի դեպ, ըստ 1932 թ. օգոստոսի 15-ին Դերիկի վանքի այցելուներից մեկի՝ Դարզի Ավետի՝ «Դերիկայ վանքի այս շրջանը բաւական առաջները ունէր շէն գիւղեր, մեծ մասով հայաբնակ. վանքը կենտրոնաձիգ առանցքն էր հայ ազգաբնակչութեան: Քրտական ցեղախմբերը, որոնք ապրում էին սահմանագլխի երկու կողմերում, ինչպէս Աւտոյիններ, Շամսկցիք, Սօմայեցիք, Մազրիկցիներ եւ Ալւանդցիներ, Տաճկաստանի դրդումներով խախտեցին հայ հարևանների հետ իրենց դարևոր խաղաղ կենակցութիւնը: Նրանք դիմեցին ալան-թալանների, սպանութեանց, հայ օջախների ընտանեկան սրբութիւնների ոտնակոխման: Դրանով հայ գիւղերը դատարկւեցին...: Ամենավերջին դատարկւող գիւղերիցն էր Ասլանակ գիւղը...» (Կոսոյեան Հ., Սալմաստում եւ Դերիկում, «Ալիք», 1964, N 203, 14 սեպտեմբերի, էջ 2): Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

Բնակչություն

1890 թ. նշվել է, որ հայերն ապրում էին նույն գյուղում հաստատված քրդերի հետ միասին: Վերջիններիս թվաքանակը 1896 թ. կազմում էր 21 տուն:

Գորոյեանց Ն., Պարսկաստանի հայերը, Թեհրան, 1968, էջ, էջ 178: Պալունի, Վիճակագրական տեղեկութիւն Սալմաստ գաւառի հայ ազգաբնակութեան, «Նոր-Դար», 1896, N 216, 10 դեկտեմբերի, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

Ըստ երևույթին, ավազակաբարո քրդերի և հայերի համակեցությունը երկար չի տևել, և բնիկները պարզապես դուրս են մղվել գյուղից:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

1930 թ. զուտ քրդաբնակ Ասլանիկն ուներ 110 բնակիչ: Նույն թվականի մայիսի 6-ի երկրաշարժից գյուղն ավերվում է, իսկ զոհերի և վիրավորների քանակը հասնում է 21-ի:

Tchalenko J., Berberian M., “The Salmas (Iran) Earthquake of May 6th, 1930,” Annals of Geophysics, vol. 27, nos. 1-2 (1974), p. 156. Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

2017 թ. գյուղի բնակիչներն էին շիկակ աշիրեթին պատկանող 120 տուն քրդերը:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

Անվան ծագում

Գյուղանունը ծագում է թուրքերեն ասլան բառից, որը թարգմանաբար նշանակում է առյուծ:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:

Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Ասլանիկի միայն հայ բնակչության թվաքանակն արձանագրած վիճակագրական մի քանի տեղեկությունների համադրումը ներկայացնում է հետևյալ պատկերը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1875	5	28	22	50		«Արարատ», 1876, Գ, էջ 110: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:
1890	8					Գորոյեանց Ն., Պարսկաստանի հայերը, Թեհրան, 1968, էջ 178: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:
1893	10					Ուղեւոր, Սալմաստ, «Արմէնիա», 1894, N 31, 3 յունվարի, էջ 1: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:
1895	14	45	47	92		«Արարատ», 1896, Բ, էջ 94: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:
1896	14	49	44	93		Պալունի, Վիճակագրական տեղեկութիւն Սալմաստ գաւառի հայ ազգաբնակութեան, «Նոր-Դար», 1896, N 216, 10 դեկտեմբերի, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115:
1898	14	49	44	93		«Արարատ», 1898, ԺԱ-ԺԲ, էջ 505: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 115: