ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Դրիշկ 3 Հուշարձան

Իրան (Երկիր) / Արևմտյան Ատրպատական (Նահանգ) / Սալմաստ (Գավառ) / Դրիշկ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Սալմաստ քաղաքից 6,5 կմ հարավ-արևելք՝ ծովի մակերևույթից 1348-1350 մ բարձրությամբ հարթավայրում՝ ամառային ամիսներին իսպառ ցամաքող Զոլա գետի աջ ափից ոչ հեռու:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

Անվան ծագում

Վկայվել է նաև Դրեշկ, Դիրիշ, Դիրշկ, Դրիչք, Տրիշկ և Տրիշք անվանաձևերով:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

Դրիշկ նշանակում է բրուտ, բնակիչների հենց այժմյան զբաղմունքն էլ բրուտագործությունն է:

Աթայեան Ա., Սալմաստ, Նոր Ջուղա, 1906, էջ 49: Այլ ստուգաբանությունների համաձայն՝ «Պատերազմի ժամանակ քաղաքը պաշտպանելիս զորքը կանգ է առել գյուղամերձ դաշտում, ինչի պատճառով դաշտի և գյուղի անունները թարգմանաբար նշանակում են հավաքատեղի: Հենց այս վայրում են թշնամու դեմ իբր ապստամբել հայերն ու քրդերը» ¥40 £ ,íÛDWÛpçC íÛDØdo kCkpè×¤:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

Բնակչություն

Ինչպես փաստում են գյուղի գերեզմանոցն ու մեծաշեն եկեղեցին, Դրիշկը ծաղկուն և զուտ հայաբնակ բազմամարդ բնակավայր է եղել հատկապես ԺԷ-ԺԸ դարերում:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

Տակավին Ի դարի սկզբին տեղացի հայերը հիշում էին, որ 1828 թ. գաղթից առաջ զուտ հայաբնակ գյուղն ուներ 300 տնից ավելի բնակչություն, մինչդեռ պատերազմից հետո Դրիշկում մնում է միայն երեք տուն հայ: Ազատված բնակարաններն ու հողերը զբաղեցնում են Գանձակի նահանգից փոխադրված թուրքերը:

Աթայեան Ա., Սալմաստ, Նոր Ջուղա, 1906, էջ 49-50:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

1930 թ. երկրաշարժից գյուղն ամբողջությամբ ավերվում է, իսկ 390 բնակիչներից զոհվում և վիրավորվում են երկուսը:

Tchalenko J., Berberian M., “The Salmas (Iran) Earthquake of May 6th, 1930,” Annals of Geophysics, vol. 27, nos. 1-2 (1974), p. 156.
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

2011 թ. Դրիշկն ուներ 150 տուն իրանցի թուրք բնակիչ:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

Տնտեսություն

Տակավին Ի դարի սկզբին գյուղի հողերը բեկապատկան էին (աղալղ), և աղային տրվում էր բերքի 1/3 մասը:

Աթայեան Ա., Սալմաստ, Նոր Ջուղա, 1906, էջ 50:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

Ոռոգումն իրականացվում էր (նույն կերպ և ներկայումս) Զոլայի ջրով:

Աթայեան Ա., Սալմաստ, Նոր Ջուղա, 1906, էջ 50:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:

Զբաղմունք

Գյուղանվան ծագման առթիվ արդեն վկայվել է, որ Դրիշկում զարգացած էր բրուտագործությունը: Հայտնի է, որ 1931 թ. հայերն ունեին մի բրուտագործարան, որտեղ պատրաստում էին կավե ամաններ:

Կոսոյեան Հ., Սալմաստում եւ Դերիկում, «Ալիք», 1964, N 202, 13 սեպտեմբերի, էջ 2:

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Տեսարան գյուղից

Դրիշկ գյուղի միայն հայ բնակչության թվաքանակին վերաբերող առկա տվյալները սկիզբ են առնում 1860 թ.-ից և մի քանի հանգրվաններով հասնում մինչև 1927 թ.: Վերջիններիս համադրումը ներկայացնում է հետևյալ պատկերը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1860	20	63	46	109		Մխիթարեանց Ա., Ցուցակ որքանութեան ազգի հայոց ի վիճակին Ատրպա¬տա¬կանի ի Պարսկաստան, ըստ տանց նոցին, ըստ արական և իգական սեռից յիւրաքանչիւր գաւառս, «Համբաւաբեր Ռուսիոյ», 1862, N 30, 20 սեպտեմբերի, էջ 1: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1864	23					Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 429, ց. 1, գ. 100, թ. 102: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1875	13	42	29	71		«Արարատ», 1876, Գ, էջ 110: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1893	20					Ա., Պարսկաստանի հայերը, «Արմէնիա», 1893, N 19, 22 նոյեմբերի, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1895	23	65	79	144		«Արարատ», 1896, Բ, էջ 94: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1896	24	72	74	146		Պալունի., Նամակ Պարսկաստանից, «Նոր-Դար», 1896, N 216, 10 դեկտեմբերի, էջ 3: Ի դեպ, 1896 թ. համագյուղացիներից 12-ը պանդուխտ էին: Ուներ նաև 55 տուն իրանցի թուրք բնակիչ: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1898	23	72	72	144		«Արարատ», 1898, ԺԱ-ԺԲ, էջ 505: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1905	24	63	63	126		Մատենադարան, Գ. Հովսեփյանի արխիվ, թղթ. 91, վավ. 14, թ. 11: Այլ տեղեկագրի համաձայն՝ նշյալ թվականին Դրիշկն ուներ մոտ 60 տուն թուրք և 24 տուն հայ բնակիչ (125 շունչ՝ 70-ը՝ ար., 55-ը՝ իգ.), որից 9 տունը բնիկ էր, իսկ 15-ը՝ եկվոր (Աթայեան Ա., Սալմաստ, Նոր Ջուղա, 1906, էջ 50 և ներդիր: Տե՛ս նաև Նիւթեր Հ. Յ. Դաշնակցութեան..., հ. Դ, էջ 267): Ակներև անստույգ է Ն. Գորոյանցի այն վկայությունը, թե իբր 1890 թ. գյուղն ուներ 100-150 տուն թուրք և միայն 10 տուն հայ բնակիչ (Գորոյեանց Ն., Պարսկաստանի հայերը, Թեհրան, 1968, էջ 175): Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1912	40					Գուլօեան Աւ., Նամակներ Սալմաստից, «Հորիզոն», 1912, N 147, 11 յուլիսի, էջ 4 (նշված է Շեյթանավա գյուղի հետ միասին): Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1914	35					Հայոց ցեղասպանությունը Օսմանյան Թուրքիայում. վերապրածների վկայություններ. փաստաթղթերի ժողովածու, հ. 3, Երևան, 2012, էջ 376: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138:
1927	5			20		Իրանեան Վ., Քիչ մը պատմութիւն Սալմաստի աղէտին առթիւ, «Յառաջ», 1930, N 1283, 7 յունիսի, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 138: