ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մեյսարի 10 Հուշարձան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) (Երկիր) / Շամախի (Շրջան) / Մեյսարի (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գյուղը գտնվում է շրջկենտրոնից շուրջ 16 կմ արևմուտք։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 48:

Բնակչություն
1918 թ․

Հայաբնակ էր մինչև 1918 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 46:

19 դ․

Ըստ ավանդության հնում գյուղն ունեցել է մինչև 70 տուն բնակչություն, սակայն ստույգ վիճակագրական տեղեկություններր XIX դարից են։

Ջալալեանց Ս., Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, մասն Բ, Տփխիս, 1858, էջ 397։

1880 թ․

Մ. Բարխուտարյանցը, որը գյուղ է այցելել 1880–ական թթ. վերջին նշում է, թե եղած 88 տնից 25-ը՝ բնիկներ էին, իսկ մնացածը արցախահայ վերաբնակիչներ՝ գաղթած Շոշու, Ավետարանոց (Չանախչի), Հադրութ, Ցոր և Տող գյուղերից:

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 48:

Ստուգաբանություն

Մեյսարին մոտակա վանքի շնորհիվ մի առանձին հռչակ ուներ ողջ գավառում։ Սրա անվան ստուգաբանությամբ զբաղվողները տվել են տարբեր բացատրություններ։ Ս. Ջալալյանցը գրում է. «... գիւղն Մէյսարի, որ առեալ է զանուն իւր ի հեղիկ հողմոց, հանապազ հնչելոց ...»: Մ. Բարխուտարյանցը բացատրում է հետևյալ կերպ. « Պարսկերէն մէյ նշանակում է գինի և սէար՝ գլուխ, իսկ Մէյսէարի՝ գլխաւոր գինի»: Մ. Սմբատյանցը նշում է. «Մասերի և այժմ Մէյսարի բառը զանազան մեկնութեամբ են բացատրում գիւղացիք. բայց ես կարծում եմ թէ ի պատիւ մասանց սրբոց որ այն վանքումն են եղել, անուանել են Մասերի վանք, կամ Մեսրավանք այն է Մեսրովբայ վանք, ինչպէս Գողթանեաց գաւառի Մսրվան գիւղը, իսկ թէ այլազգական բառ համարելով Մէյսարին այնպէս բացատրենք. հետեւեալը դուրս կը գայ։ Մահսերի՝ նշանակէ հանրախօսական ստորագրութեան թուղթ, բազմակնիք, զամեն մահսերագրութիւն, որպէս երեւի վանքի մօտի ժողովուրդ լինելով Մէյսարեցիք՝ սովրած են եղել միշտ մահսերագրութեամբ բողոքել վանահօրից, որպէս եւ Սաղիանցիք եւ այլք»:

Ջալալեանց Ս., Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, մասն Բ, Տփխիս, 1858, էջ 397։ Բարխուտարեանց Մ., Աղուանից երկիր և դրացիք, Թիֆլիս, 1863, էջ 169: Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 142։ Մեզ առավել հավանական է թվում Մ. Սմբատյանցի առաջադրած առաջին տարբերակը: Ի դեպ, վանքը «Մասերի» ձևով է հիշատակում նրա առաջին գիտնական այցելուներից մեկը` Հ. Շահխաթունյանցը: Շահխաթունեանց Յովհանու եպիսկոպոսի Շահրիարցւոյ, Ստորագրութիւն Կաթողիկէ Էջմիածնի և հինգ գաւառացն Արարատայ, հատոր Բ, Էջմիածին, 1842, էջ 142:

Նկարագրություն

Մեյսարին հարուստ է պատմաճարտարապետական հուշարձաններով։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 48:

Բնակչություն.

Թվական	Հայ տուն	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1850	30			Ջալալեանց Ս., Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, մասն Բ, Տփխիս, 1858, էջ 397։ Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 144:
1861	40			Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 139։
1890	80	500		Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 139։
1914		705	Հունվարի 1-ի դրությամբ:	“Кавказский Календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 157.