ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մարտունի 1926 թ․ 4 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Շամխոր (Շրջան) / Մարտունի (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 20 կմ հարավ-արևմուտք՝ ծովի մակերևույթից 1490-1560 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 496:

Պատմություն

Գյուղի պատմական անվանումը մոռացվել է: Անտարակույս, հայաբնակ է եղել մինչև 1770-ական թվականները, ապա ամայացել: Շուրջ կես դար անց գյուղատեղիում բնակություն են հաստատել ռուս վերաբնակիչները՝ դուխոբորները, և հիմնել Նովո-Տրոիցկոյե գյուղը: Սակայն 1880-ական թվականների վերջերին 22 տուն բնակիչները լքել են գյուղը և վերաբնակվել նորաստեղծ Կարսի մարզում:

Абелов М. А., Исследование экономического быта государственных крестьян Елизаветпольского уезда Елизаветпольской губернии.– оттиск из т. VII ”Материалов для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края”, Тифлис, 1887, с. 21.
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 496-497:

1899 թ․

1899 թ. օգոստոսին Կովկասի փոխարքա Գոլիցինի նախաձեռնությամբ Նովո-Տրոիցկոյե գյուղի տեղում վերաբնակություն են հաստատել Չեռնիգովի նահանգի 36 ռուս-ուղղափառ ընտանիքներ՝ հիմնելով նոր գյուղ, որն ի պատիվ կառավարչապետի՝ անվանվել է Գոլիցինո:

Джаша Ил., Русское село въ Елисаветпольской губернии, ”Kaвказ”, 1900, N 285, с. 3.
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:

Գոլիցինոն, լինելով Ելիզավետպոլի նահանգի ուղղափառ միակ բնակավայրը, վայելում էր ցարական կառավարության աջակցությունը. յուրաքանչյուր ընտանիք ստացավ 3 դեսյատին՝ որպես տնամերձ հողամաս և 35 դեսյատին՝ որպես վարելահող, իսկ աղքատ ընտանիքներին հատկացվեց 100-ական ռուբլի միանվագ նպաստ:

Джаша Ил., Русское село въ Елисаветпольской губернии, ”Kaвказ”, 1900, N 285, с. 3.
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:

1918 թ․

1918 թ. ռուս-ուղղափառները լքել են գյուղը և վերաբնակվել Հյուսիսային Կովկասում:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 497:

20 դ․

Խորհրդային առաջին տարիներին այստեղ բնակություն են հաստատել Ղազախաշենից (Ղազախ-Գետաբեկ), Փիբի, Բարսումի, Բարումի, Ջագիրի և Չարդախլուի հայ բնակիչները. Գոլիցինոն վերանվանվում է Ղազախաշեն, իսկ 1926 թ. ի հիշատակ Ալ. Մյասնիկյանի՝ Մարտունի: Նույն ժամանակահատվածում Մարտունին միավորված էր Ջագիր և Սպիտակաշեն գյուղերի հետ:

«Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հ. 3, Երևան, 1991, էջ 742:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:

Բնակչություն
1985 թ․

Մեր այցելության ժամանակ՝ 1985 թ., գյուղն ուներ 312 հայ բնակիչ և դպրոց՝ փոքրաթիվ աշակերտներով:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 497:

1988 թ․

Մարտունեցի հայերը գյուղը հարկադրաբար լքել են 1988 թ. բռնագաղթի ժամանակ և բնակություն հաստատել ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Կարմիրի ենթաշրջանում:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 497:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Նովո-Տրուցկոյե
Գոլիցինո
Ղազախաշեն

ԺԹ դարի վերջին և Ի դարի սկզբներին գյուղի բնակչության թվաքանակի վերաբերյալ վիճակագրական առկա տվյալները ներկայացնում են հետևյալ պատկերը.

Թվական	Ռուս տուն	Ռուս արական	Ռուս իգական	Ռուս ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1886	36	101	113	214	Այդ թվում 1 տուն՝ 3 շունչ հայեր:	“Елисаветопольская губерния. свод статистических данных, извлеченных из посемейных списков населения Кавказа”, Тифлис, 1888, с. 86-87. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:
1894	40					«Արձագանք», 1894, N 104, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:
1901				416		«Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հ. 3, Երևան, 1991, էջ 742: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:
1907				216		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 227. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:
1908				286		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 336. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497:
1914				743		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 166: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 497: