ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Իսմայիլի 181 Հուշարձան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) (Երկիր) / Իսմայիլի (Շրջան)

Պատմություն

Շրջանում կա մեկ քաղաք (Իսմայիլի շրջկենտրոնը), 1 ավան և 107 գյուղ:

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 15:

Աշխարհագրական միջավայր

Իսմայիլի շրջանը կազմավորվել է 1939 թ. նոյեմբերի 24-ին։ Սահմանակից է Ղուբայի, Շամախու, Աղսոփ, Գյոկչայի և Կուտկաշենի շրջաններին։ Զբաղեցնում է 2064 քառ. կմ մակերես։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 15:

Բնակչություն
1979 թ․

Բնակչությունը 53800 մարդ (1979 թ. հունվարի 1-ին):

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 15:

Նկարագրություն

Մինչև 1918 թ. շրջանի ներկայիս տարածքում հայաբնակ էին հետևյալ 24 գյուղերը. Վանքաշեն, Ռուշան, Բզավանդ, Ղալակա, Ուշտալ, Ազայի Շեն (Նորշեն), Փոքր Գանձակ, Նորշեն, Շուքուրչի, Կուզռան, Գիրք, Փաթակլու, Քալբանդ, Քեշխուրդ, Գանձակ, Թոփիշեն, Ավանաշեն, Կարմախան, Աղբուլաղ, Դայմադաղ, Զարգարան, Քավանդ, Բահփան և Բիփստան։ Մինչև 1988-ը նշվածներից զուտ հայաբնակ էին՝ Ուշտալ, Ազայի Շեն (Նորշեն), Գիրք, Քալբանդ, Քեշխուրդ և Գանձակ զյուղերը։ Խառն ազզային կազմով բնակչություն ունեին՝ Վանքաշեն, Ռուշան, Ղալակա, Թոփիշեն, Ավանաշեն, Զարգարան և Քավանդ գյուղերը։ Ադրբեջանաբնակ կամ լեզգիաբնակ էին՝ Նորշեն, Շուքուրչու, Աղբուլաղ, Բահլիան և Բիփստան գյուղերը, իսկ անբնակ՝ Բզավանդ, Փոքր Գանձակ, Կուզռան, Փաթակլու, Կարմախան և Դայմադաղ գյուղերը։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 15-16:

Շրջանի տարածքում հայ մշակույթի հուշարձանները սփռված են ամենուր։ Առավել նշանավոր ու արժեքավոր են Ղալակա և Գիրք գյուղերի եկեղեցիները, Վանքաշեն, Ռուշան գյուղերի գերեզմանոցների խաչքարերը, Ծլիփ սրբատեղիի մահարձանը և այլն։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 16:

Շրջանի տարածքում պահպանված հայերեն արձանագրությունների ուսումնասիրությամբ նախկինում զբաղվել է միայն Մ. Բարխուտարյանցը։ Երախտաշատ գիտնականը նշված տարածքից հավաքել ու հրատարակել է 55 արձանագրություն։ Մեր կողմից դրանցից վերագտնվեցին միայն 7-ը, մնացածը կամ ոչնչացվել, կամ կորել և կամ վրիպել է մեր տեսադաշտից: Բացի այդ տարված աշխատանքների ընթացքում հայտնաբերվել են ևս 59 արձանագրություն: