ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Դեդոփլիս-Ծղարո 12 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Դեդոփլիս-Ծղարո (Շրջան) / Դեդոփլիս-Ծղարո (Շրջկենտրոն)

Պատմություն
1918 թ․

1918-21 թթ. ընթացքում գյուղը համալրվել է Շաքի և Արեշ գավառների հայկական ավերված բազմաթիվ գյուղերից (Դաշբուլաղ, Սաբաթլու, Վարդաշեն, Ջաֆարաբադ, Գյոգ-բուլաղ և այլն) փրկված հայերի հաշվին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 106:

4 անգամ անվանափոխվել է. նախապես կոչվել է Դեդոփլիս-Ծղարո, հետո՝ Ցարսկիե-Կոլոդցի, խորհրդային տարիներին՝ Կրասնիե-Կոլոդցի, այժմ՝ Դեդոփլիս-Ծղարո: Թուրքերը կոչում էին Թուքուրմիշ:

“Заря Востока”, 06.03.1983, с. 4. “Кахетия. приложение к справочной книге старожила”, с. 79.

Բնակչություն
1874 թ․

Ռուսական զորանոցի շուրջ գոյացած այս փոքրիկ ավանում, բնակչության մեծ մասը նախապես եղել են ռուսներ: Այդպես էր 1874 թ., երբ 953 բնակիչներից 915-ը ռուսներ էին և 38-ը՝ լեհ:

“Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 118.

1884 թ., Ցարսկիե-Կոլոդցիում հիշվում են 20-25 տուն սղնախցի հայեր, որոնց գլխավոր զբաղմունքն առևտուրն էր:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 227, ց. 1, գ. 3, թ. 1:

1988 թ․

1988 թ. Դեդոփլիս-Ծղարոյում բնակվում էին շուրջ 400 տուն հայեր, որոնցից 50-ը՝ վրացախոս:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 106:

1885 թ․

1885 թ. նրանց թիվը 105 շունչ էր (52 ար. և 53 իգ.):

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3879, թ. 225:

1899 թ․

1899 թ. հայերը 30 տուն էին:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 243:

1908 թ․

1908-ին՝ 36 տուն, 134 շունչ (82 ար. և 52 իգ.):

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 22:

1913 թ․

1913-ին՝ 80 տուն:

«Մշակ», 1913, № 60, էջ 3:

1914 թ․

1914 թ. բոլոր ազգությունների ընդհանուր թիվը 2030 էր, ըստ այդմ՝ հայերը կազմում էին ողջ բնակչության մոտ 1/10 մասը:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 200.

1915 թ․

1915 թ. ավանում բնակվում էր 30 տուն հայ:

«Մշակ», 1915, № 4, էջ 4:

1916 թ․

1916 թ. ավանի 395 տուն բնակիչներից 300-ը ռուսներ էին, 65-ը՝ վրացիներ և 30-ը՝ հայեր. «Հայերը բնակւում են այստեղ մօտ 40 տարի, պարապում են վաճառականութեամբ, խօսում են վրացերէն, բացառութեամբ 6 տուն զոկերի: Նրանք գաղթել են զանազան տեղերից. մեծամասնութիւնը Սղնախից»:

«Համբաւաբեր», 1916, № 20, էջ 621:

Հիմնադրում
19 դ․

Դեդոփլիս-Ծղարոն (հայերեն թարգմ.՝ թագուհու աղբյուր) հիմնադրվել է ԺԹ դարի կեսերին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 106:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Ցարսկիե-Կոլոդցի	19 դ․	Թագավորական ջրհորներ
Կրասնիե-Կոլոդցի	20 դ․	Կարմիր ջրհորներ
Թուքուրմիշ	19 դ․	Այդպես էին անվանում թուրքերը:
Ծիթելի-Ծղարո	20 դ․	Կարմիր աղբյուր