ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Չանախչի 3 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Դաշկեսան (Շրջան) / Չանախչի (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 13 կմ հարավ-արևելք՝ Գանձակ գետի երկու ափերին, ծովի մակերևույթից 1370-1470 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 256:

Գրչօջախներ
1617 թ․

Գրավոր աղբյուրներում գյուղն առաջին անգամ՝ որպես գրչօջախ, հիշատակվում է 1617 թ. Դավիթ Շատախեցու (կազմող, նորոգող) ստեղծած ձեռագրի առթիվ. «Ի երկիրս Գանձակոյ, ի ձորս Գանճոյ, [ի] գ[ե]աւղս [որ] Համասրայբակ կոչի, ի դրան Ս. Ստ[եփ]անոս յեկեղեցոյն»:

«ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ» հատոր Ա, կազմեցին` Հակոբյան Վ., Հովհաննիսյան Ա., Երեւան, 1974, էջ 613:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 256:

Պատմություն
1632 — 1655 թթ․

Համասրաբակը հիշվում է և Փիլիպպոս կաթողիկոսի (1632-1655) կոնդակներից մեկում, ընդ որում՝ հաշվի առնելով կոնդակում թվարկված գյուղերի հաջորդականությունը («...Միրզիկուայ, Ոսկանապատի, ...Ցնծահալայ, Գետամիջու, Համասրապակուց եկեղեցեաց, քահանայից...»), նաև գյուղի՝ «...ի ձորս Գանճոյ...» տեղադրությունը, կարելի է ենթադրել, որ ձորակի այդ մասում գտնվող ու միջնադարյան հուշարձաններով հարուստ ներկայիս Չանախչին համապատասխանում է պատմական Համասրաբակ գյուղին:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 48:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 256:

Բնակչություն
1890 թ․

1890-ական թվականների սկզբներին Համասրաբակը, ի թիվս այլ գյուղերի, հիշվում է արդեն թուրք բնակչություն ունեցող գյուղերի ցանկում. «...թրքաբնակ՝ Ծակառաշէն, Քոշկայ, Ցնծահալայ, Համասրապակ և Մրցնա գիւղերն...»:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 48:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 256:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Համասրաբակ

Բնակչություն.

Թվական	Թուրք ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1908	240		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 410. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 256:
1914	405		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1909, с. 204. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 256: