ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Կալպալասան 26 Հուշարձան

Թուրքիա (Երկիր) / Վան (Նահանգ) / Հայոց Ձոր (Գավառ) / Կալպալասան (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Կղզի գյուղից 5,5 կմ արևմուտք` Անգղ գետի և Մենուայի (Շամիրամի) ջրանցքի միջև:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 113:

Բնակչություն

Վիճակագրական առկա տվյալները ցույց են տալիս, որ հնուց ի վեր զուտ հայաբնակ Կալպալասանում բնակչության թվաքանակի կտրուկ նվազում է արձանագրվել ԺԹ դարի 3-րդ քառորդի ընթացքում, և, ըստ ամենայնի, հայ կյանքն այստեղ իսպառ մարել է 1877-1878 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմի ընթացքում (նույն տարիներին հայաբնակ շատ գյուղեր էլ, եթե իսպառ չհայազրկվեցին, ապա առնվազն վերածվեցին քրդախառը բնակավայրերի), քանի որ 1883 թ. գյուղն արդեն բնակեցված էր քրդերով. «Սոյն գիւղ ունի մի քանի տուն քուրդ և գաղթեալ հայոց յիշատակութեանց երևոյթներն»:

Միրախորեան Մ., Նկարագրական ուղեւորութիւն հայաբնակ գաւառս Արեւելեան Տաճկաստանի, մասն Ա, Կ.Պօլիս, 1884, էջ 139: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 113:

Հետագա տարիներին էլ և մինչև 1915 թ. գյուղը շարունակում է մնալ որպես զուտ քրդաբնակ. «Հայոց-Ձորի հարաւակողմ Գալբալասան քիւրտ գիւղ...»:

Միայն 1916 թ., երբ քրդերն արդեն լքել էին գյուղը (նրանք հեռացել էին իրենց չարագործությունների համար հավանական պատժից խուսափելու պատճառով), Կալպալասանը միառժամանակ բնակեցվում է շատախցի հայերով, քանի որ թուրքերն ու քրդերը միատեղ ուժերով մոխրակույտերի էին վերածել գավառի հայկական գյուղերը, իսկ քրդաբնակ գյուղերը զերծ էին մնացել նմանօրինակ ավերումներից, ուստի և ավելի քան 200 հայեր ավելի հարմար էին գտել հաստատվել «քրդական» Կալպալասան գյուղում:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 114:

Այլ անվանումներ

Վկայվել է նաև Գալբալասան, Գելպալասան, Գլպլասան, Քալպալասան, Քերբլահասան անվանաձևերով:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 113:

Ներկայումս պաշտոնապես վերանվանվել է Արքբոյու (Arkboyu):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 113:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Գալբալասան
Գելպալասան
Գլպլասան
Քալպալասան
Քերբլահասան
Արքբոյու

Բնակչություն.

Թվական	Տուն	Ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1855	7	35		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 468, ց. 1, գ. 3, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 114:
1873	2			Տևկանց Ե., Ճանապարհորդություն Բարձր Հայք և Վասպուրական (1872-1873 թթ.), Երևան, 1991, էջ 223: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 114:
1916 հոկտ.		215		«Աշխատանք», 1916, N 52, 29 հոկտեմբեր, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 114: