ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Գյուլամբար 18 դ․ 5 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Շամխոր (Շրջան) / Գյուլամբար (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 17 կմ հարավ՝ Շամքոր գետի աջ ափին՝ ծովի մակերևույթից 1090-1150 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 485:

Պատմություն
12 դ․

Հիմնադրման և միջնադարյան շրջանի պատմության վերաբերյալ գրավոր աղբյուրները լռում են, սակայն տարածքում պահպանված հուշարձանները վկայում են բնակավայրի գոյությունը առնվազն ԺԲ դարից:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 485:

18 դ․

Ամենայն հավանականությամբ, գյուղի պատմական անունը մոռացության է մատնվել, և ԺԸ դարից վավերագրերում և տեղագրական նյութերում այն հիշվում է Գյուլամբար անվամբ:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 485-486:

18 դ․

Հայտնի է, որ ԺԸ դարի 60-ական թվականներին վրաց Հերակլ թագավորը, ի թիվս Հյուսիսային Արցախի շատ գյուղերի հայ բնակիչների, Թիֆլիս էր փորձել գաղթեցնել նաև Գյուլամբար և Ղարամուրատ գյուղերի շուրջ 25 տուն բնակիչների: Վերջիններիս, սակայն, հաջողվում է փախչել և հաստատվելով Տավուշ (Շամշադին) գավառում՝ հիմնել Այգեձոր (Ղուլալի) գյուղը. «...գաղթականութիւնից խոյս տալու համար՝ գալիս են նոյն ժամանակի Շամշադին վիճակի տէր Ալի-Սուլթանի մօտ, որին թալղա (ստորագրութիւն, հպատակութիւն) են տալիս նրա հովանաւորութեան տակը մնալու, միայն այն պայմանով, որ ներկայ գիւղի տեղը շեն գցեն (հիմնարկեն)»:

Գասպար Յ., Գիւղական աւանդութիւններ, «Նոր-Դար», 1889, N 50:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486:

1804 թ․

1804 թ. Նուկզարի Սբ. Ամենափրկիչ վանքի պատկանելության հարցի առնչությամբ Հովհաննես արքեպիսկոպոսին հղված գրության մեջ Գյուլամբարը հիշատակվում է իբրև վանքի գյուղ. «Մեք՝ երկու գիւղացիքս՝ Պարսըմեցիք և Գառնակերցիք որպէս լուէալ և իմացեալ եմք ի նախնեաց մերոց, այսպէս գիտեմք և վկայեմք. որ Գիւլամբիրն Ամենափրկչինն է եղած գիւղ. որ մինչև ցայսօր ևս հասարակաբար վանքի գիւղ կասեմք»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 332, ց. 1, գ. 596, թ. 1:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486:

1842 թ․

1842 թ. նշվել է, որ Գյուլամբարը «...շինեալ առ երի Շամքօռ գետոյն, այս տեղի վայելուչ է և ճոխ այգեօք և այլ ամենայն իրօք, ... բնակիչք էին ի սմա գերդաստանք երեսուն. բայց այժմ թողեալ զայն վայր գաղթեցին ի լեռնակողմն»:

Ջալալեանց Ս., Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, մասն Ա, Տփղիս, 1842, էջ 162:
Ըստ Ե. Լալայանի բնակիչները տեղափոխվել են Ջակիր և այլ գյուղեր («Գանձակի գաւառ», «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 324):
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486:

19 դ․

ԺԹ դարավերջի մի տեղեկությամբ՝ ամայի Գյուլամբարը վերստին շենացրել է Նուկզարից փոխադրված մի քանի հայ ընտանիք:

Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 325:
Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 296:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486:

1886 թ․

1886 թ. գյուղը թիֆլիսաբնակ մեծահարուստ Ցիրալյանցների կալվածքն էր:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 486:

Բնակչություն
1988 թ․

1988 թ. հայաթափվել է:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 486:

Զբաղմունք

Բնակիչները հիմնականում զբաղվում էին այգեգործությամբ:

«Արձագանք», 1886, N 21, էջ 307:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Գյուլամբիր
Գլամբար
Գյուլամբյուր
Կյուլամբյուր
Գյուլամբուր

Բնակչություն.

Թվական	Հայ ընդամենը	Հայ տուն	Նշումներ	Աղբյուր
1886		7		«Արձագանք», 1886, N 21, էջ 307: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486:
1917	325			Ավետիսյան Մ. Մ., Տեղեկագիր Լեռնային Ղարաբաղի եւ Զանգեզուրի բնակավայրերի ու բնակչության թվակազմի մասին (1917 թ.), Բանբեր Հայաստանի Արխիվների, 1991, N 3, էջ 166: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486:
1986	15	20		Կարապետյան Ս., Հյուիսային Արցախի պատմական հուշարձանները, «Լրագիր» 4 մարտի, 1995, էջ 6: Карапетян Б., Карапетян С., Тайны Гандзака (Кировабада) и Северного Арцаха, М., 1998, с. 307. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 486: