ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Նովո-Սպասովկա 4 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Գետաբեկ (Շրջան) / Նովո-Սպասովկա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 9 կմ հյուսիս-արևելք՝ Շամքոր գետի ձախ վտակ Խունիսի ակունքի շրջանում, ծովի մակերևույթից 1510-1570 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 101:

Պատմություն
1655 թ․

Գյուղանվան միակ հիշատակությունը հասել է մեզ 1655 թ. ընդօրինակված «Շարակնոցի» հիշատակարանում. «...Բայց եղև սկսանել Շարակնոցիս ի երկիր մերում Վերին Զակամ, ի հայրենական գեօղն իմ, անուն Պապաջան: Ես այժմ օտարացեալ և փախուցեալ կամ ի երկիրս, զոր ի վերոյ գրեցաք, ի գիւղս որ կոչի Խաւունիս, որ եղև աւարտ Շարականոցիս, զի ի շէնս այս կայ պատուական Ջուխտակ եկեղեցիս... Գրեցաւ ձեռամբ ամենամեղաւոր գրչի Աւետիս անպիտանի, [որ] քահանայ կոչի»:

«ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ», հատոր Գ, կազմեց` Վազգեն Հակոբյան, Երեւան, 1984, էջ 691:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 101:

Բնակչություն
19 դ․

Հայաթափ է եղել ԺԸ դարի 70-ական թվականներին: Շուրջ կես դար անց ամայի գյուղատեղիում բնակություն են հաստատել ռուս վերաբնակիչներ՝ դուխոբորներ, և հիմնել Նովո-Սպասկոյե (Նովո-Սպասովկա) գյուղը: Հատկանշական է, սակայն, որ դրանից հետո էլ գյուղի Խունիս անունը հիշվում էր:

Օրինակ, 1886 թ. պաշտոնական վիճակագրական տեղեկատուում գյուղի նոր անվան կողքին նշված է նաև հին անունը, ճիշտ է, փոքր-ինչ աղավաղված ձևով՝ Խունուշ (“Елисаветопольская губерния. свод статистических данных, извлеченных из посемейных списков населения Кавказа”, Тифлис, 1888, с. 86):
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 101:

1880 թ․

Հայտնի է, որ 1880-ական թվականների վերջերին 39 տուն բնակիչներ լքել են գյուղը և փոխադրվել նորաստեղծ Կարսի մարզ:

Абелов Н. А., Изследование экономическаго быта государственных крестьян Елисаветпольскаго уезда, Елисаветпольской губернии, Тифлис, 1887, с. 21.
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 101:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Խավունիս
Խունիս
Նովո-Սպասկոյե

Բնակչության թվաքանակի մասին վիճակագրական սակավաթիվ տվյալները ներկայացնում են հետևյալ պատկերը.

Թվական	Ռուս տուն	Ռուս արական	Ռուս իգական	Ռուս ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1886	31	108	114	222		“Елисаветопольская губерния. свод статистических данных, извлеченных из посемейных списков населения Кавказа”, Тифлис, 1888, с. 86-87. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 101:
1894	30					«Արձագանք», 1894, N 104, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 101:
1908				232		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 336. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 101:
1914				598		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 166. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ