ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Շեքերբեյ Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Գետաբեկ (Շրջան) / Շեքերբեյ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 9 կմ հյուսիս-արևմուտք՝ համանուն լեռան (2281 մ) հարավային ստորոտին: Շաքարբեկ անունն է կրում նաև նույնանուն լեռան հարավային լանջերից սկիզբ առնող ու գյուղի միջով հոսող գետակը:

Մի առիթով ուղեգիրը 1890 թ. նշել է. «Կամրջի մոտ ձի հեծնելով անցանք կորեկի նորաբույս արտերի միջով դեպի ձախ լեռնաշղթայի անցով իջանք այն ձորը, ուր հոսում է Շաքար բեկի առուն: Շաքար բեկը բարձրագագաթ սար է, լայնարձակ կողերով, լանջերով, դրա հարավից է հոսում հիշեալ առուն: Առուի ական մօտ երևում է Գարգար գիւղը...» (Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան, Ս. Քամալյանի ֆ., տետր N 1, VI-11, թ. 25):
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 102:

Պատմություն
1633 թ․

Գյուղանվան հայտնի առաջին հիշատակությունը մեզ է հասել 1633 թվականից: Այդ թվականին շատախեցի758 հայտնի գրիչ Հովհաննես երեցը Շաքարբեկ գյուղում մի ավետարան է հեղինակել. «Գրեցաւ սբ. Աւետարանս և ի դառն և ի նեղ ժամանակիս, ի լաւ, ընտիր աւրինակէ, ի յերկիրս Վերին Զակամ, ի գիւղս որ կոչի Շաքարբէկ, ձեռամբ մեղաք զառածեալ Յովհաննէս երիցոյս, որ եմ ի յերկրէն Գանջայոյ, ի գեղէն Շատախոյ..., ի հայրապետութեան սբ. յաթոռոյս Էջմիածնայ տեառն տէր Մովսէսին, որ կրկին լուսաւորեաց զՀայաստան աշխարհս. և յայսմ ամի փոխեցաւ առ Քրիստոս, հայրապետութիւն Աղուանից տէր Յովհաննէսին, որ մատն[եց]աւ ի ձեռս պարսիկ ազգին, տարան ի դուռն շահի, վերջն Աստուած գիտէ. և եպիսկոպոսութեան պարունտէր Բարսեղին, ի թուականին Հայոց ՌՁԲ (1633), ի ժամանակս շահ [Ա]բասին»:

Պատմական գյուղ, գրչօջախ, այժմ՝ գյուղատեղի Դաշկեսանի շրջանի Խաչակապ և Հարցհանգիստ (Չովդառ) գյուղերի միջև:
«ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ», հատոր Բ, կազմեցին` Հակոբյան Վ., Հովհաննիսյան Ա., Երեւան, 1978, էջ 186:էջ 531:
Տես նաև՝ «Արձագանք», 1886, N 12, էջ 162:
Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 333-334:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 102:

18 դ․

Հայաթափ է եղել մերձակա գյուղերի հետ մեկտեղ ԺԸ դարի 70-ական թվականներին:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 102:

1870 թ․

Շուրջ 1 դար գրեթե անբնակ մնալուց հետո (այդ ընթացքում խաշնարած ցեղերի համար ծառայել է իբրև ամառանոց) 1870-ականններից բնակեցվել է մշտաբնակ թուրք խաշնարածներով:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 102:

Հուշարձաններ

Գյուղում և մերձակայքում պահպանվել են գյուղատեղիի, եկեղեցու և գերեզմանոցի մնացորդներ, խաչքարեր: Գյուղի ողջ տարածքով սփռված են նաև զանազան հին շինությունների պատերի մնացորդներ:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 102:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Շաքարբեկ

Բնակչություն.

Թվական	Թուրք ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1908	179		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 419. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 102:
1914	355		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 209. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 102:
1987	830		«Ադրբեջանական սովետական հանրագիտարան», հ. 10, Բաքու, 1987, էջ 498: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 102: