ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մժնկերտ Վերին 17 Հուշարձան

Թուրքիա (Երկիր) / Վան (Նահանգ) / Հայոց Ձոր (Գավառ) / Մժնկերտ Վերին (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է երբեմնի գավառանիստ Կղզի (այժմ` Գյուրփընար քաղաք) գյուղից 3,5 կմ հարավ-արևմուտք` համանուն Ներքին (Ստորին) գյուղից 1,8 կմ հարավ: Անգղ գետի ձախ ափից հեռու է 2,2 կմ: Ծովի մակերևույթից ունի 1780 մ միջին բարձրություն:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 171:

Պատմություն

Գյուղամերձ հայտնաբերված պատմական հուշարձանները հուշում են, որ Վերին Մժնկերտի տարածքը բնակեցված է եղել առնվազն մ.թ.ա. Թ-Ը դարերից:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 171:

Հայտնի է, որ Համիդյան ջարդերի օրերին կողոպտվում է 8 տուն:

Ա-Դօ, Վանի, Բիթլիսի եւ Էրզրումի վիլայէթները, Երեւան, 1912, էջ 370: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 171:

Բնակչություն

Բազում դարեր զուտ հայաբնակ գյուղում օտար տարրն առաջին անգամ մուտք է գործել միայն ԺԹ դարի 2-րդ կեսին: Վերջիններս մի քանի տուն քրդեր էին, որոնք, անշեղորեն բազմանալով, 1915 թ. ի վերջո բնաջնջում են գյուղի բնիկներին` իրենց իսկ համագյուղացիներին. «Բժնկերտ.–Քանի մը տուն հայեր, ընդամէնը 12 հոգի, ամբողջութեամբ կը կոտորւին իրենց քիւրդ համագիւղացիներէն»: Ի դեպ, հենց այդ պատճառով էլ 1916 թ. եղեռնագործ քրդերից թափուր գյուղում հաստատվում են միայն շատախցի հայերը, քանի որ տեղացիներից ողջ մնացածներ գրեթե չկային:

Մխիթարեան Օ., Վանի ինքնապաշտպանութիւնը, «Հայրենիք», 1924, N 1, էջ 92: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 171-173:

Այլ անվանումներ

Վկայվել է նաև Բժնկերտ և Պժնկերտ անվանաձևերով:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 171:

Ներկայումս պաշտոնապես վերանվանվել է Յուքարը Քայմազ (Yukarı Kaymaz):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 171:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2014 թ․

Մենուայի ջրանցքի հիմքը կազմող աղբյուրների ջրերն ակունքից քիչ հեռու

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2014 թ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Բժնկերտ (Վերին)
Պժնկերտ (Վերին)
Յուքարը Քայմազ

Ստորև ներկայացնում ենք Վերին Մժնկերտի բնակչության թվաքանակն արտացոլող վիճակագրական տվյալների ժամանակագրական աղյուսակը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ ընդամենը	Քուրդ տուն	Քուրդ ընդամենը	Տուն	Ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1855	8	54						Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 468, ց. 1, գ. 3, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1860-ական	7		12		19			Բազեան Յ., Համառօտ ստորագրութիւն Հայկաձոր եւ Ոստան գաւառաց, «Սիօն», 1870, էջ 21: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1873	10							Տևկանց Ե., Ճանապարհորդություն Բարձր Հայք և Վասպուրական (1872-1873 թթ.), Երևան, 1991, էջ 223: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1883	6		10		16			Միրախորեան Մ., Նկարագրական ուղեւորութիւն հայաբնակ գաւառս Արեւելեան Տաճկաստանի, մասն Ա, Կ.Պօլիս, 1884, էջ 180: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1895	10							Աղթամարայ հանգուցեալ Խաչատուր կաթուղիկոսի վերջին թուղթն եւ տեղեկագիրը, «Արարատ», 1896, Ե, էջ 247: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1897	8		21		29			Маевский В., Ванский вилает, Тифлис, 1901, էջ 262: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1909	6	42	26	16	43	49		Ա-Դօ, Վանի, Բիթլիսի եւ Էրզրումի վիլայէթները, Երեւան, 1912, էջ 47: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1914	7	53	43	226	50	279		Бекгульянц Р., По Турецкой Армении, Ростов на Дону, 1914 г., էջ 93: Տե՛ս նաև Ա-Դօ, Մեծ դէպքերը Վասպուրականում 1914-1915 թւականներին, Երեւան, 1917, էջ 18 (տրված է միայն հայերի թվաքանակը): Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
1916 հոկտ. 10		73					Ի դեպ, 73 բնակիչներից 4-ը բնիկներ էին, 69-ը` շատախցիներ: Ըստ ամենայնի, նկատի ունենալով միայն բնիկներին, նշվել է, որ նույն թվականի հոկտեմբերի 15-ի դրությամբ գյուղն ուներ միայն 4 բնակիչ` 2 ար. և 2 երեխա («Աշխատանք», 1917, N 72, 14 յունուար, էջ 3):	«Աշխատանք», 1916, N 52, 29 հոկտեմբեր, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173:
2013				678		678		http://www.nufusu.com/ilce/gurpinar_van-nufusu Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 173: