Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Եկեղեցի

ԼՂՀ / Շահումյան / Հայ Պարիս

Տեղադրություն

Գտնվում է գյուղի արևմտյան բարձրադիր եզրին (N 40 26 49.33, E 046 32 57.52, ծ. մ. 1072 մ):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 124:

Պատմություն

Հայտնի է, որ նորպարիսցիներն իրենց բուն գյուղից (եկեղեցով հանդերձ) զրկվելուց գրեթե քառորդ դար անց՝ 1864 թ., դիմում են Էջմիածնի սինոդին հասարակության միջոցներով եկեղեցի կառուցելու թույլտվություն ստանալու ակնկալիքով. «...25 տարի է, որ մեզ սրբաշէն եկեղեցի չունենք...: ...այժմ ուզում ենք, որ սրբաշէն եկեղեցի շինել տանք քարով թաղ տուած կամարաւոր առանց սիւն, որ լինի միջի երկայնութիւն 15 գազ և լայնութիւնն վեց գազ որ քարերն էլ ամբողջ տաշած ամէն բան պատրաստ է, ուստի խնդրում ենք, ինչպես որ լուսաւորչական հայոց սրբազան կանոնն կհրամայէ մեզ օծած քարեր տաք հիմնարկութեան համար, որ մեծի պահոց մարտ ամսումն սկսենք շինել... աղաչում ենք, որ կանուխ հրամայէք, որ այս գարնան ժամանակն պարապ չի մնանք, շինէնք, որ ձեր սրբազնութեան կամքն կատարէնք և մենք էլ նեղութիւնից ազատվենք, որովհետև սրբազան պատարագն, եկեղեցւոյ խորհուրդն հեռի տեղ արժանաւոր եկեղեցումն է կատարում»:

Հայաստանի ազգային դիվան, Ֆ. 56, ց. 1, գ. 4504, թ. 1:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 124:

Շինարարական աշխատանքները, սակայն, ձգձգվում են, քանի որ դեռևս ԺԹ դարի վերջերին նշվել է. «...տակաւին չունին եկեղեցի»:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 250:
Տե՛ս նաև Մելիք-Շահնազարեան Գրիգոր-բէգ, Թղթակցություն, «Նոր-Դար», 1894, N 81, 17 մայիսի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 124:

1893 թ. հիշվում է Սբ. Աստվածածին անվամբ:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8889, թ. 193:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 125:

1894 թ. նշվել է, որ եկեղեցու կառուցումը ձգձգվում էր նյութական միջոցների սղության պատճառով. «Գիւղացիք խոստացան մինչև 600 ր. տալու այլ և քարն ու միւս պարագաները: Իսկ եթէ գտնուին բարեգործ մարդիկ և աջակցեն, եկեղեցու յատակագիծը կը մեծացնուի... գիւղիս կալուածատէր Աղէք. Մելիք-Բէկլարեանցը վաղուց է խոստացել 200 ր. տալ նոր շինուելիք եկեղեցուն, նոյնպէս Գանձակում բնակուող ղարաչինարցի պ. Գր. Մ.-Շահնազարեանցը... խոստանում է օգնելու»:

«Նոր-Դար», 1894, N 109, 28 յունիսի, էջ 1:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 125:

Եկեղեցին, ի վերջո, կառուցվում է 1901 թ.: Այդ մասին է վկայում հյուսիսային մուտքից վեր փորագրված տարեթիվը:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 128:

Ի դեպ, 1897 թ. վավերագրերից մեկում եկեղեցին հիշվում է Սբ. Մինաս անվամբ:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56Պ, ց. 18, գ. 321, թ. 7-8:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 128:

Ճարտարապետություն

Ունի եռանավ բազիլիկ հորինվածք: Կիսաշրջան եզրագծով ավագ խորանի երկու կողմերում առկա է մեկական ավանդատուն: Մուտքը բացված է հյուսիսային ճակատից: Կառուցված է սպիտակավուն սրբատաշ քարով, կրաշաղախով, որի երկթեք ծածկի տակ առնված թաղակապ տանիքը ներքուստ պահում են երկու զույգ սյուները: Տեղանքի՝ դեպի արևելք բնական թեքության պատճառով եկեղեցու արևմտյան ճակատն արտաքուստ գրեթե կիսով չափ թաղված է հողի մեջ:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 124:

Քահանա

Հովակիմ Բեգլարյան Տեր-Սարգսյանց (ծնվ. 1805 թ.). հիշվում է 1851 թ., Խրխափորի քահանան էր, որը միաժամանակ հովվում էր Պարիս գյուղին:

Վաւերագրեր հայ եկեղեցու պատմութեան, գիրք Թ, էջ 210:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 128:

Մովսես (Միրզա) Մկրտչյան Տեր-Աբրահամյանց (ծնվ. 1824 թ.). քհն. է ձեռնադրվել 1859 թ. մայիսի 19-ին, հիշվում է 1870 թ.: Քահանայագործում էր նաև 1871-1874 և 1893 թվականներին:

«Արարատ», 1870, Դ, էջ 138:
Տե՛ս նաև Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 93, ց. 1, գ. 384, թ. 126-127:
Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք, հ. Բ, էջ 87: 1874 թ. դրությամբ ուներ 3 որդի՝ Իսրայել, Ստեփան և Վահան: Տե՛ս նաև «Արարատ», 1871, Ը, էջ 484: 1873, ԺԲ, էջ 486:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8889, թ. 193: Տե՛ս նաև Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք, հ. Բ, էջ 97: 1893 թ. դպիրներն էին 48-ամյա Դանիել Մկրտչյան Տեր-Աբրահամյանցը և 26-ամյա Գրիգոր Տեր-Ռստակեսյան Տեր-Աբրահամյանցը:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 128:

1871-1874 թթ. որպես գյուղի երկրորդ քահանա է հիշվում Արիստակես Մկրտչյան Տեր-Աբրահամյանցը (ծնվ. 1826 թ.):

Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք, հ. Բ, էջ 87: 1874 թ. դրությամբ ուներ 4 որդի՝ Ստեփան, Գրիգոր, Հարություն և Հովհաննես:
Տե՛ս նաև «Արարատ», 1871, Ը, էջ 484:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 93, ց. 1, գ. 384, թ. 127:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 128:

1910 և 1912 թթ. գյուղը քահանա չուներ:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 11139, թ. 227, գ. 11608, թ. 361 շրջ.:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 128:

1874 թ. հիշվում է գյուղի տիրացու Դանիել Մկրտչյան Տեր-Աբրահամյանցը (ծնվ. 1835 թ.):

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 11139, թ. 227:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 128:

Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Տեսակը Չափագրություն
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Սբ. Մինաս եկեղեցու հատակագիծը

Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․