Դպրոց :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Դպրոց

ԼՂՀ / Շահումյան / Ղարաչինար

Պատմություն

Ղարաչինարը գավառի առաջին գյուղերից էր, ուր բացվել է եկեղեցական ծխական դպրոց: Տակավին 1871 թ. գյուղաբնակները դիմել էին Գևորգ Դ կաթողիկոսին գյուղում կենտրոնական դպրոց բացելու խնդրանքով. «...բանալոյ ի գեղջն Ղարաչինարու ըստ տեղւոյն ուսումնարան մի, որոյ մերձ են շրջակայ գիւղօրայքն Իկիրմիտօրտու և հին բնակչաց, որք են աւելի քան զերեք հարիւր տունս...»:

Խ. Մ. Տ. Յարութիւնեանց, Ղարաչինար եւ Իկիրմիտէօրթ, «Արարատ», 1871, ԺԱ, էջ 373:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 146:

1873 թ. Ալեքսանդր Եսայանցը խնդրո առթիվ նշում է. «...մեր Զէյվայ գիւղը զուրկ է բոլորովին գրագիտութեան միջոցից: Զէյվայ գիւղը աւելի հարուստ է քան Ցխինվալը և մեր այդտեղի եղբայրակիցները ոչինչով պակաս չեն միւս ուսումնարան ունեցող գիւղերից: Եթէ Ցխինվալցի քահանան կարողացել է հիմնել ուսումնարան վրացախօս հայերի մէջ, մի՞թէ մեր քահանան կդժուարանար հասնել նոյն նպատակին մեր հայախօս ժողովրդի մէջ, եթէ ուշադրութիւն դարձնէր այդ հանապազօրեայ պահանջի վերայ: Մեր գիւղացիք առհասարակ սիրող են ուսման, միայն չկան նոցա մէջ ըստ մեծի մասին առաջնորդող մարդիկ, որոնք սկսել տան գործը և մեծ դժուարութիւնը թէ՛ ուսումնարանական և թէ՛ միւս հասարակական գործերում յառաջանում է առաջնորդող անձերի պակասութիւնից: Մենք յոյս ունինք, որ մեծապատիւ պ. Թեմրազ Մելիք-Բէգլարեանցը, որ կառավարիչ է այդ գիւղի և որ լաւ է հասկանում գիւղացւոց այդ անհրաժեշտ պահանջը, իւր վերայ առնէ սկզբնաւորութիւնը, որով մեծ բարերարութիւն արած կլինի Զէյվայի մանուկներին»:

Եսայեանց Ա., Զէյվա (Ղարաչայ), «Մեղու Հայաստանի», 1873, N 11, 24 մարտի, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 146:

Դպրոցը բացվում է 1874 թ., ընդ որում, ըստ մի տեղեկագրի՝ ուներ 45, իսկ այլ վկայության համաձայն՝ 60 («...ունին ուսումնարան. ունին մի ուսուցիչ աւարտած մասնաւոր ուսումնարանում և վաթսունի չափ երեխայք սովորում են միայն հայերէն») աշակերտ, ուսուցիչն էր ներքիշենցի տիրացու Հակոբ Խաչատրյանը:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 3, գ. 52, թ. 18:
Հրահատ Բարձունի, Զէյվայ, «Մեղու Հայաստանի», 1874, N 36, 14 սեպտեմբերի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 146:

1874/75 ուստարում գործում էր առանձին սենյակում՝ որպես նախակրթարան՝ 1 ուսուցչով և 45 աշակերտով:

Վավերագրեր հայ եկեղեցու պատմության, գիրք ԺԹ, էջ 162, 167:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1881 թ. դպրոցն ուներ 25 աշակերտ:

Խուդոյան Ս., Արևելահայ դպրոցները 1830-1920 թթ., Երևան, 1987, էջ 365:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1907 թ. հոկտեմբերի 10-ի թղթակցությամբ Ստեփան Տեր-Ավետիքյանը նշում է. «Ցանկալի է, որ գաւառի միւս աչքի ընկնող հայ գիւղերը (Չարդախլու, Բարսում, Ջագիր, Փիբ, Խաչակապ, Գետաշէն, Ղարաչինար) հետևեն նիւթականով, իր քարքարոտ հողերի բերքով, չքաւոր, բայց «նամուսով» հարուստ Բանանցի օրինակին ու գոնէ առաջիկայ (1908-1909) ուսումնարանական տարուց սկիզբ դնեն իգական սեռի կրթութեան»:

Հրանտ Իւզբաշի, Հայ դպրոցները Գանձակի գաւառում, «Կովկասեան առաւօտ», 1907, N 25, 19 հոկտեմբերի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1908 թ. գյուղում գործում էր միդասյա արական դպրոց՝ 70 աշակերտով:

Памятная книга Елисаветпольской губернии на 1910 год, с. 25.
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1912 թ. հաստատության մասին նշվել է. «Համեմատելով մնացած գյուղերի հետ, Ղարաչինարը համարվում էր ամենալավ գյուղը, քանի որ այստեղ գործում էր երկդասյա դպրոց, որն ուներ միայն 1 ուսուցիչ, նա էլ ոչ լրիվ միջնակարգ կրթությամբ»:

Խաչատրյան Վ., Ազատաբեր հոկտեմբերի դրոշի ներքո, «Նոր ուղի», 1977, դ 103, 27 օգոստոսի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1930 թ. գործում էր 7-ամյա կոլերիտ դպրոց:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 60, թ. 10:
Տե՛ս նաև Խաչատրյան Վ., Ազատաբեր հոկտեմբերի դրոշի ներքո, «Նոր ուղի», 1977, N 103, 27 օգոստոսի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1960 թ. կրթօջախում ուսանում էր 156 աշակերտ:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 60, թ. 11:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1970 թ. միջնակարգ դպրոցն ուներ հայկական և ռուսական բաժիններ:

Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. նշխարներ, հ. Ա, Երևան, 2002, էջ 26:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1976 թ. գյուղում սկսվում է դպրոցական համալիրի կառուցումը:

Աշխատավորների դեպուտատների 16-րդ գումարման Շահումյանի շրջանային սովետի առաջին սեսիան, «Նոր ուղի», 1977, N 79, 2 հուլիսի, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1977 թ. ուներ 1 միջնակարգ, 1 ութամյա, 1 տարրական դպրոց: Ի դեպ, 1977 թ. շարունակվում էին երկհարկանի նոր դպրոցի (624 աշակերտի համար) շինարարական աշխատանքները, որոնք ավարտվում են 1979 թ.:

Խաչատրյան Վ., նշվ. հոդվ., «Նոր ուղի», 1977, N 103, 27 օգոստոսի, էջ 3:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 60, թ. 10:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 147:

1980 թ. կրթօջախն ուներ 560, իսկ 1989 թ.` 545 սան: