Սբ. Աստվածածին Վանք :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Վանք 12 — 17 դդ․

ԼՂՀ / Քարվաճառ / Դադի վանք

Տեղադրություն
12 — 17 դդ․

XII-XVII դարերում կառուցապատված ու անընդհատ համալրված վանքը գտնվում է Տրտու գետի աջ ափին, այնտեղ, ուր Իրիցաջուրը Իգաձորի նեղ կիրճով հոսելուց հետո խառնվում է Տրտուին: Վանքի զբաղեցրած տարածքն անմիջապես աջ գետափին տարածված մի հարթակ է՝ շրջապատված խիստ զառիթափ անտառածածկ լեռներով:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 76:

Պատմություն
1982 թ․

Դեռեւս 1982 թ. ամեն հայկականը աղվանական ներկայացնելու տենդով տառապող ադրբեջանցի «գիտնականներից» մեկը՝ Թ. Ա. Աբդուլլաեւը հանդես էր եկել իր մի զեկուցմամբ, ուր վանական համալիրը բնականաբար առանց որեւէ փաստարկի միտումնավոր կերպով հայտարարել էր աղվանական:

Т. А. Абдулаев, Албанский монастырь у слияния рек Буланлыг-су, Тертерчай (Тезисы докладов республиканской научной конференции-Проблемы развития архитектуры и градостроения в Азербайджанской ССР), Баку, 1982. Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 76:

1987 թ․

1987-ին տեղում կատարված մեր ուսումնասիրությունները հրապարակվեցին 1989-ին : Ներկայացվեցին հնավայրում հայտնաբերված բոլոր 13 վիմագրերը՝ իրենց գրչանկարներով հանդերձ: Տարիներ անցան: Հասկանալի պատճառներով մինչեւ 1993 թ. ապրիլ ամիսը շրջանի տարածք եւ, մասնավորապես, Սբ. Աստվածածնա վանք այցելելու հնարավորություն այլեւս չկար, իսկ այն, ինչ տեսանք շրջանի ազատագրումից հետո՝ 1993-ի հունիսին, դժվար է բառերով նկարագրել: Փաստորեն վանքի հայկականությունը անվիճելիորեն ապացուցող մեր պատասխան հոդվածից գազազած ադրբեջանցի «գիտնականները», այլեւս անհույս համարելով աղվանականացնելու ճանապարհով վանքին տիրանալը, գազանաբար հարձակվել էին վանքի բազմաթիվ շինությունների վրա եւ ջարդոտել ու փոշիացրել գրեթե բոլոր վիմագրերը, որոնք ընդամենը 5-6 տարի առաջ պահպանվում էին եկեղեցիների որմերին, սվաղի շերտի ու երեսպատի քարերի, ինչպես նաեւ խաչքարերի վրա: Այդպիսով ոչնչացվել են պատմական մեծարժեք մի քանի արձանագրություններ, որոնց թվում` շինարարական, նորոգչական ու նվիրատվական բովանդակություն եւ պատմական առանձնակի կարեւորություն ունեցող վիմագրեր:

В. А. Арутюнян, С. Г. Карапетян, Н. М. Саркисян, Монастырский комплекс Сурб Аствацацин в гаваре Цар, «ԼՀԳ», 1989, N 7, Էջ 82-92: Վանական համալիրի տարածքում հայտնաբերված վիմագրերից 5-ը թվագրված են 1174, 1175, 1178, 1195, 1248, 1261 թթ.։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 76:

Նկարագրություն

Հուշարձանախմբի ամենավաղ կառուցված հատվածը արեւելք-արեւմուտք ուղղությամբ ձգված իրար կից մի քանի շինություններ են: Դրանցից 2-ը բավականին փոքր չափերի եկեղեցիներ են (4,50xՅ,60մ եւ 6,60x4,70 մ արտաքին չափերով), 1-ը սյունասրահ է (5,0x4,80 մ), իսկ վերջինը նախորդին կից գավիթ է: Բացառությամբ վերջինի, առաջին երեք կառույցները, թեկուզ քայքայված, դեռեւս կանգուն են: Անխտիր բոլոր շենքերը կառուցված են անմշակ քարով, կրաշաղախով, ներքուստ սվաղված են:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 76:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Պատմական մեծարժեք եւս մի արձանագրություններ, որը նույնպես ոչնչացվել է 1989-92 թթ. ընթացքում, ունի հետևյալ արձանագրությունը.
ԵՍ ՇԱՏԲԱՐԻ :Դ:(4) ՀԱՄԱԴ|ԻԿԻ ՀՈՂ Ի ՀԱՒԱՐ ԵՏՈ(Ւ) Ա(ՍՏՈՒԱ)Ծ|ԱԾԻՆՍ, ՏՈՒ(ԻՆ) Ի ՏԱՐՈՒՄ(Ն)...:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 77:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Պատմական մեծարժեք եւս մի արձանագրություններ, որը նույնպես ոչնչացվել է 1989-92 թթ. ընթացքում, ունի հետևյալ արձանագրությունը.
:Զ:(6) ԱՒՐ ԺԱՄ | (Ի)ՆՁ ԿԱՐԴԵՑԻ(Ն)|, (Ո)Վ ՈՐ ԽԱՓ|(Ա)ՆԷ ԻՄ ՄԵՂ(Ա)|ՑՍ ՏԷՐ է:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները որհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 77:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Պատմական մեծարժեք եւս մի արձանագրություններ, որը նույնպես ոչնչացվել է 1989-92 թթ. ընթացքում, ունի հետևյալ արձանագրությունը.
ԿԱՄԱՒՆ Ա(ՍՏՈՒԾՈ)3 ԵՍ ՏԻՐԱՒԱԳ ՔԱՀ(ԱՆԱՅ) | ԳՆԵՑԻ ԶԻԳԱՁՈՐԻՆ ՆԵՐՔԻ ԲԱԺ|ԻՆ ԵՒ ԵՏՈՒ Ի Ս(ՈՒՐ)Բ Ա(ՍՏՈՒԱ)ԾԱԾՆԻՍ, | ՏԷՐ ԳՐ(ԻԳ)ՈՐ:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 77:

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Հատակագիծ

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Եկեղեցու կտրվածքը դեպի արևելք

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Հուշարձանախմբի (ԺԲ դ.) հարավային ճակատը:

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Կտրվածքը դեպի հյուսիս

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 2015 թ․

Հեղինակը Սամվել Կարապետյան