Սբ. Գևորգ Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Գևորգ Եկեղեցի

Վրաստան / Կախեթ / Ղվարել / Հին Գավազ

Պատմություն
1900 թ․

Հին Գավազի հայոց եկեղեցին մինչև 1900 թ. հիշվում է Սբ. Աստվածածին անվամբ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 8:

1901 — 1909 թթ․

1901-1909 թ. եկեղեցին հիշվում է Սբ. Սարգիս անվամբ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 2, գ. 3915, թ. 6:

1910 թ․

1910-ին՝ Սբ. Գևորգ անվամբ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 5:

1909 թ. մարտի 5-ին գյուղի ծխատեր քահանա Գևորգ Մելիքյանցը և երեցփոխ Նիկողայոս Սիմոնյանցը մի հայտարարության մեջ գրել են. «Մեզ անհրաժէշտ պարտականութիւն ենք համարում յայտնել ձեր բարեկրօնութեանը հետևեալ ցաւալի դեպքը, որ Ախալսօփէլ գիւղի, նոյն է Նոր Գաւազ, հայոց տախտակամած Ս. Սարգիս անուանեալ եկեղեցին, նոյն գիւղի վրաց հասարակութիւնը, որ բաղկացած է 500 տանից աւելի կրօնին հակառակ և մեր ազգութեանը վնասելու համար՝ համարձակ, օր ցերեկով խմբովին յարձակուել էին անցեալ 1908 թուին, մի բուռն փոքրամասն հայերի աչքի առաջ բոլորովին յիմնայատակ էին արել, տանելով իրանց յետ եկեղեցւոյ բոլոր տախտակները և գերանները սեպհականացնելով իրանց...»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3443, թ. 4: Ակնհայտ սխալ է, պետք է լինի՝ Հին Գավազ:

1910 թ․

1910 թ. այլ վավերագրերից մեկում էլ կարդում ենք. «Ի գիւղն Հին Գաւազ նոյն է Ախալսոփէլ յանուն Ս. Գէորգայ փայտաշէն եկեղեցի այժմ քայքայեալ հիմնովին ի ձեռն վրաց հասարակութեան»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 5: Պարզ է, որ խոսքը նույն եկեղեցու մասին է, բայց մի դեպքում՝ Սբ. Սարգիս, մյուսում՝ Սբ. Գևորգ և մի տեղ էլ Նոր Գավազ (Ախալսոփել), մյուսում՝ Հին Գավազ (Ախալսոփել). այս ամենն ակնհայտ շփոթի արդյունք է:

1900 թ․

Ի դեպ, խնդրո առթիվ վրացիները վկայել էին, թե այդ եկեղեցին դեռևս 13 տարի առաջ անտեր էր և քանդվում էր: Ըստ ամենայնի՝ ասվածն իրողություն է եղել, քանի որ 1900 թ. հիշատակված մի վավերագրում էլ այն նկատված է որպես «հնացեալ» շենք: Ինչ վերաբերում էր տախտակներին, ապա վրացիները պնդել էին, թե դրանք լեզգիներն են տարել:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 8, գ. 3443, թ. 12:

1912 թ․

Թելավի գործակալ Աբել ավագ քահանա Սուքիասյանը 1912 թ. գրել է, որ գյուղը «Թէլաւից հեռու է 60 վերստ և Ղուարելից սկսած մինչև այդ գիւղը խճուղին չորս կողմից շրջապատուած է լեզգի բնակիչներով: Այդ գիւղի հայոց եկեղեցու մակարդակը՝ գտանք ոչնչացրած եկեղեցու նախկին տեղը: Բայց եկեղեցու գաւթի սահմանը ոչ ծխատէր քահանան և ոչ հայ բնակիչներ, որոնց թիւը ամբողջ գիւղում գաղթական, եկւոր վաճառականների հետ 12 տուն է չկարողացան որոշել-ցոյց տալ: 700 տուն վրացիներ միացած գիւղապետի հետ հակառակ էին նախկին հայոց եկեղեցու տեղը կրկին հայերին յատկացնելու, չնայելով որ նա շինուել է դեռևս 1850 թ.: Եղած եկեղեցու շուրջը այժմ շինուել է գիւղական դատարան, գրադարան-ընթերցարանը, բանտը և այլ շինութիւններ, իսկ ընդարձակ հրապարակը յատկացուել է ժողովներին, այնպէս որ եկեղեցու տեղը գտնւում է գիւղի տրամադրութեան ներքոյ, որովհետև հայերը տարիների ընթացքում հեռացել են այդ տեղից և բուն բնակիչներից մնացել է միայն 3 տուն...»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3443, թ. 9:

Նկարագրություն
1900 թ․

1900 թ. եկեղեցին քայքայված ու հնացած էր:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 8:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Սբ. Աստվածածին	1900 թ․
Սբ. Սարգիս	1901 — 1909 թթ․