Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի 1858 — 1860 թթ․

Վրաստան / Կախեթ / Ղվարել / Շիլդա

Պատմություն
1858 — 1860 թթ․

Մինչև 1850-ական թվականների վերջերը հայերը եկեղեցի չեն ունեցել: Թեև 1848 թ. մայիսի 8-ին նրանք հոգևոր իշխանություններից ստացել էին գյուղում եկեղեցի կառուցելու թույլտվություն, բայց դա կարողացան իրականացնել միայն 1858-1860 թթ. ընթացքում: Ընդ որում, այդ փայտաշեն, կղմինդրածածկ եկեղեցին կառուցել էին համագյուղացի Զաքարիա Մունթիկյանից գնած հողամասի վրա և օծել Սբ. Աստվածածնի անվամբ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56. ց. 1, գ. 4152, թ. 3:

1893 թ․

ԺԹ դարավերջին շիլդայաբնակ հայերը որոշել էին կառուցել նոր եկեղեցի. «1893 թուի մարտի 30-ից Շիլդա գիւղի հայ հասարակութիւնը դիմել էր վիճակային կոնսիստորին, խնդրելով թոյլ տալ նոր քարուկրեայ եկեղեցի կառուցանելու հին փայտաշեն եկեղեցու փոխարեն, ծախսելով առ այն եկեղեցու դրամից 400 ր. ...»: 1895 թ., սակայն, այդ աշխատանքները դեռևս ավարտված չէին:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3443, թ. 5: Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 204, ց. 1, գ. 988, թ. 1-24:

1912 թ․

1912 թ. եկեղեցու շինության համար ընտրված շիլդացի հոգաբարձուներն էին Արտեմ Տեր-Բարսեղյանցը, Գիգա Ամիրխանյանցը, Եգոր Ուլուխանյանցը: Ըստ նախահաշվի՝ հարկավոր էր առնվազն 2000 ռուբլի, որից 400-ը պիտի կազմեր եկեղեցու գումարը, իսկ մնացածը հոգալու էր Շիլդայի հայ հասարակությունը: Երեցփոխ Իսահակ Սողոմոնյան Հարությունյանի օրոք՝ 1913 թ. հոգևոր իշխանությունները դարձյալ տվել էին եկեղեցին կառուցելու թույլտվություն: 1914 թ. եկեղեցու կառուցման աշխատանքները դեռևս ձգձգվում էին:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 204, ց. 1, գ. 988, թ. 4, 8, 24:

Նորոգություն
1906 թ․

Թելավի գործակալ Աբել ավագ քահանա Սուքիասյանը 1906 թ. հոկտեմբերի 31-ին գրել է, թե 1905 թ. հոգևոր իշխանությունները թույլ էին տվել եկեղեցին նորոգել ու այդ նպատակի համար եկեղեցու գումարներից ծախսել վերոհիշյալ գումարը, թեև «...հոգաբարձութիւնը մասամբ պատրաստել էր շինութեան նիւթը, բայց մի բուռն հայեր սխմած գոլով մի ոխերիմ՝ ազգի ճիրաններում և վախենալով սպառնացող վտանգներից առ ժամանակ թողում է շինության հոգաբարձութիւնը և նայում է շարժման հետևանքին: Պատճառն էլ այդ է, որ ցարդ ոչ հոգաբարձութիւնն է ինձ դիմած եկեղեցւոյ հիմքի օրհնութեան մասին և ոչ էլ ես որևիցէ տեղեկութիւն եմ տուած հոգևոր իշխանութեան»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 204, ց. 1, գ. 1265, թ. 5:

Նկարագրություն
19 դ․

Ի դեպ, ոմն Դալի Օսեփաշվիլի լրագրային մի հոդվածում, առանց որևէ փաստարկի հայտարարել է, թե իբր ԺԹ դարում Շիլդայում մի որոշ ժամանակ Է դարի վրացական եկեղեցին գործել է որպես «հայկական»: Կարծում ենք՝ այսչափ անհեթեթ ու անհիմն պնդումը քննության իսկ ենթակա չէ:

“თბილისი”, 1998, № 42, 18 ապրիլի, էջ 3:

Քանդում
1923 թ․

Փաստ է, սակայն, որ Շիլդայում, ի վերջո, ավարտին են հասցվել նոր եկեղեցու կառուցման աշխատանքները, քանի որ 1923 թ. ապրիլի 19-ին խորհրդային իշխանության ներկայացուցիչները մեկ օրվա մեջ քանդել էին տարիների քրտնաջան աշխատանքի արգասիք Սբ. Աստվածածին եկեղեցին: