Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի

ԼՂՀ / Թարթառ / Բեգում-Սարով

Պատմություն
1846 թ․

Սարով գյուղում նշանավոր էր Սբ. Աստվածածին եկեղեցին: Այն վավերագրերում առաջին անգամ հիշվում է 1846 թ. (մի կողոպուտի առթիվ):

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2124, թ. 1։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 214:

1887 թ․

Հայտնի է, նաև որ 1887 թ. մարտի 24-ին եկեղեցին ենթարկվել էր նոր կողոպուտի: Հետագայում հարեւան Մարալյան-Սարով գյուղից գտնվել ու ետ էին վերադարձվել եկեղեցուց գողացված «Մեծ Պապ» կոչված երեք ձեռագիր մատյանները:

«Նոր-Դար», 1887, N 55, էջ 1։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 214:

1888 թ․

Պահպանվել է հիշատակում այն մասին, որ 1888-ին սարովցի Եսայի Սարգսյանը եկեղեցուն էր նվիրել մի զանգ, որ գնել էր Մոսկվայում 150 ռուբլով:

«Նոր-Դար», 1888, N 188, N 167, էջ 3։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 214:

Նորոգություն
1890 թ․

Եկեղեցին 1890 թ. գտնվում էր քայքայված վիճակում, եւ սարովցիները ձեռնարկել էին. «...վերանորոգել ի հիմանց զքայքայեալ եկեղեցին սեպհական ծախիւք իւրեանց»: Աշխատանքները սկսելու թույլտվությունը ստացել էին 1891 թ. հունվարի 2-ին: Այդ նպատակով 1892-ին արդեն իսկ կուտակվել էր շինանյութը: Նույն թվականի սեպտեմբերի 20-ի ուժեղ անձրեւից հետո, երբ փլվել էին արդեն իսպառ խարխլված եկեղեցու տանիքն ու հյուսիսային պատը, սարովցիների համար այլեւս օրակարգի խնդիր էր հնի տեղում նոր եկեղեցի կառուցելու հարցը:

«Նոր-Դար», 1888, N 188, N 167, էջ 3։
Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8584, թ. 34-35։
«Նոր-Դար», 1890, N 122, Էջ 3; N 148, Էջ 3; N 168, Էջ 2։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 214:

Նկարագրություն
1895 թ․

Հոկտեմբերի 25-ին հանդիսավոր կերպով, Չայլու եւ Մարաղա գյուղերի քահանաների ներկայությամբ, օծվեց կառուցվելիք եկեղեցու հիմքը: Վերաշինված եկեղեցին սարովցիների առաջ իր դռները վերստին բացեց 1895 թ.: Ժամանակի մամուլը վկայում է. «Ահա չորրորդ տարին է անցնում, որ սարովցիները ձեռնարկել էին հին եկեղեցու տեղը նորը կառուցանել: Եկեղեցու շինութիւնը կապալով վերցրել էր շուշեցի պ. Յ. Մելիք-Ղարագեօզեանը, որը կարելի է ասել բարեխղճութեամբ աւարտեց նոր եկեղեցու շինութիւնը: Եկեղեցու սիւները, հիմքը՝ գետնից մինչեւ մի արշին բարձր, սեղանը եւ դրսի անկիւնները սրբատաշ քարից են, որը բերուել է սայլերով Կսապատ գիւղի մօտերքից, 45 վերստի վրայ:... Մնում են թերի տանիքը, որ պիտի թիթեղով ծածկուի եւ հարաւային դրան գլխին մի զանգակատուն, որ շինելը յանձնուած է մի ուրիշ քարտաշի 600 ռուբլով: ... Սարովի եկեղեցին նստում է ժողովրդին մօտ 16 հազար ռուբլի: Փետրուարի 29-ին գեր. Կարապետ եպիսկոպոսն օծեց այդ նորակառոյց եկեղեցին: Հանդէսը շքեղ էր...»: Ի դեպ, օծման հանդեսին ներկա էին նաեւ գավառապետ Ռաֆիբեկովը, նրա օգնական Ա. Մելիք-Փաշայանը, գավառի հաշտարար դատավոր Ի. Ռուսովիչը, բեկեր ու կալվածատերեր, ժողովուրդ՝ շրջակա գյուղերից (այդ թվում՝ թուրքեր): Ականատես եպիսկոպոս Բարխուտարյանցը գրել է.«... եկեղեցին նորաշէն, հոյակապ, բոլոր անկիւնաքարերն եւ կամարներն շինուած սրբատաշ քարով, որի երկարութիւնն է 22 մետր 28 սանթ. եւ լայնութիւնն՝ 12 մետր 35 սանթ.»:

«Նոր-Դար», 1890, N 168, Էջ 2։
«Նոր-Դար», 1895, N 36, էջ 2։
Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 33։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 214-215: