Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի 1848 թ․

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) / Շամախի / Քարքանջ

Պատմություն
1848 թ․

Քարքանջի նոր եկեղեցին հնի տեղում կառուցվել է 1848-ին. «Հոյակապ եւ գմբեթաւոր ..., որ կրում է Ս. Աստուածածին անունը,.. .»:

Սբ. Սահակ մատուռին նվիրված մի արձանագիր մոմակալից պարզված է, որ գյուղի հին եկեղեցին ևս կոչվել է Սբ. Աստվածածին։ Բարխուտարեանց Մ., Աղուանից երկիր և դրացիք, Թիֆլիս, 1863, էջ 164։

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Շինարարական 1848 թ․

ՍԲ. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵԿԵՂԵՑԻ, սրա մասին ամենահին հիշատակությունը 1734 թվականից է (թեև առնվազն միջնադարից գյուղում եկեղեցի գոյություն է ունեցել): Հայտնի է, որ 1848 թ. Քարքանջում կառուցվել է նոր եկեղեցի, ըստ որում հին ու ավերակ եկեղեցու տեղում։ Սրա հիմքերը փորելիս գտնվել են հին եկեղեցուն պատկանած մի շարք իրեր, որոնցից մի քանիսն՝ արձանագիր։ Նոր եկեղեցին իր հյուսիսային մուտքի ճակատին ունեցել է շինարարական արձանագրություն (արձանագրությունը չի պահպանվել, իսկ եկեղեցին մեզ է հասել խիստ ձևափոխված տեսքով):
ԿԱՌՈՒՑԱՒ ՍՈՒՐԲ ՏԱՃԱՐՍ ՅԱՆՈՒՆ ՍՐԲՈՒՀՒՈՅ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾՆԻ, ՀԻՄՆԱԴՐՈՒԹԵԱՄԲ Ի ՍԷՐ ԱԶԳԻ ՇԱՄԱԽԱԲՆԱԿ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՂԱԶԱՐԵԱՆԻ ԵՒ ԿԱՏԱՐԵՑԱՒ Ի ՁԵՌՆ ԺԱՌԱՆԳԻ ՆՈՐԻՆ ՄԱՐԳԱՐԷԻ ԼԱԶԱՐՈՎԻ Ի ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 4 1848 ԱՄԻ:

Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 169։ Բարխուտարեանց Մ., Աղուանից երկիր և դրացիք, Թիֆլիս, 1863, էջ 164 (վերջինիս մոտ արձանագրությունն առավել ամբողջական է հրատարակված, որից և առնում ենք)։ Ծանոթ. 1865 թ. քարքանջցիները գրել էին, որ իրենց Սբ. Աստվածածին եկեղեցին հնության պատճառով քայքայված էր և նորոգման անհրաժեշտություն էր զգացվել հատկապես տանիքի հատվածում (Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4630, թ. 3)։ Նույն թվին թեմի առաջնորդը կարգադրություն էր արել եկեղեցին պարսպապատել (Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4368, թ. 20)։ 1867 թ. հարկավոր նորոգումները կատարված էին (Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3684, թ. 21)։ 1873 թ. օգոստոսի 16-ին քարքանջցիք նորից դիմել էին հոգևոր կառավարությանը եկեղեցու տանիքը դարձյալ կպրաձեթով պատելու խնդրանքով (Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 6380, թ. 1,2)։ Թույլտվությունը ստացել էին նույն թվին։ 1875 թ. մի զեկուցումով կոնսիստորիան, սինոդին հայտնում էր, որ Քարքանջի եկեղեցու նորոգման աշխատանքները ավարտված էին (Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 6214, . 3)։ 1880 թ. Մարութա Հայրապետյանի սինոդին գրած խնդրագրում ասվում էր, որ եկեղեցու մի թաղը նորոգելու համար հարկավոր ծախսը կազմում էր 150 ռ. (Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 7372)։