Քարափի Սբ. Գևորգ Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Քարափի Սբ. Գևորգ Եկեղեցի 1600 թ․

Վրաստան / Թիֆլիս

Հիմնադրում
1600 թ․

Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին կամ ինչպես ավելի հայտնի է ժողովրդի շրջանում՝ «Խիխոյի ժամը» հիմնադրվել է 1600 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Վանդալիզմի հերթական զոհը` Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին, «Մոլորակ», 1997, 15 մայիս, N 79 (197):

Նորոգություն
1782 թ․

1782 թ. Ղուկաս կաթողիկոսը (1780-1799 թթ.) օրհնանքի և գոհունակության թուղթ էր հղել. «...առ ոմն կին Լալիթարս անուն»: Տիկին Լալիթարսն առաջին անգամ չէր, որ նպաստել էր եկեղեցու վերաշինության գործին: Դեռ 1753 թ. նա իր ամուսնու՝ Պետրոս Զոհրաբյանի հետ հիմնովին վերաշինել էր եկեղեցին ու այդ առթիվ մի երկլեզվյան (սկզբում հայերեն՝ 8 տողով, հետո՝ վրացերեն, ավելի հակիրճ՝ 3 տողով) արձանագրություն թողել եկեղեցու հյուսիսային ճակատից բացված մուտքի գլխին: Այդ արձանագրությունը վերծանել են մի շարք հետազոտողներ (Մ. Բրոսսե, Ս. Ջալալյանց), սակայն առավել ամբողջական և գիտական հրատարակությունն իրականացվել է համեմատաբար վերջերս:

Սամվել Կարապետյան, Վանդալիզմի հերթական զոհը` Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին, «Մոլորակ», 1997, 15 մայիս, N 79 (197):

Քահանա

Յուրացված-վերաբացված Սբ. Գևորգ եկեղեցու առաջին վրացի քահանան Էր Գիորգի Ուգրեխելիձեն:

Սամվել Կարապետյան, Վանդալիզմի հերթական զոհը` Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին, «Մոլորակ», 1997, 15 մայիս, N 79 (197):

Նկարագրություն
1763 թ․

1763 թ. եկեղեցին մեկն էր Տփղիսի հայոց 7 գլխավոր եկեղեցիներից:

Սամվել Կարապետյան, Վանդալիզմի հերթական զոհը` Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին, «Մոլորակ», 1997, 15 մայիս, N 79 (197):

Քանդում
1990 — 1991 թթ․

1990-91 թթ. ընթացքում վրաց «վերականգնողները» քանդեցին ու հողի հետ հավասարեցրին հայկական եկեղեցիներին բնորոշ բարձր բեմը: Ներսում, հյուսիսային պատին կից որմնասյան միջից հանեցին ու անհետացրին 18-րդ դարին վերաբերող արձանագիր խաչքարը և որ գլխավորն է՝ ոչնչացրին նաև 1753 թ. վերակառուցման մասին պատմող երկլեզվյան շքեղ գրչությամբ արձանագրված վիմագիրը: Ավերման ու ձևափոխման ենթարկվեց նաև եկեղեցու զանգակատունը: Ինչպես եկեղեցու գմբեթի, այնպես էլ զանգակատան վեղարի ծայրերին ամրացված «հայկական» խաչերը հանվեցին, իսկ մկրտարանի քարակերտ ավազանը ավերելուց հետո խառնեցին շինաղբին: Բոլոր այս «նորոգումները» ավարտվեցին 1991 թ. եկեղեցու՝ վրաց ծեսով օծման արարողությամբ: Նույն թվի նոյեմբերից այն սկսեց գործել իբրև վրաց եկեղեցի: Օտարվեց Քարափի Սբ. Գևորգը: Օտարվեց այնպես, ինչպես Նորաշենի Սբ. Աստվածածինը, Կուսանաց Սբ. Ստեփանոսը, Սբ. Բեթղեհեմը, Վերայի Սբ. Խաչը, Սբ. Կարապետը, Ճուղուրեթի Սբ. Աստվածածինը... Ասենք, այժմ արդեն ավելի հեշտ է թվարկել դեռևս չօտարվածները, որոնք են՝ Մեյդանի Սբ. Գևորգ, Հավլաբարի Էջմիածնեցոց Սբ. Գևորգ, Մուղնու Սբ. Գևորգ և Սբ. Նշան:

Սամվել Կարապետյան, Վանդալիզմի հերթական զոհը` Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին, «Մոլորակ», 1997, 15 մայիս, N 79 (197):

Նվիրատվություններ
1728 թ․

1728 թ. եկեղեցին նվեր է ստացել 1496 թ. գրված մի ձեռագիր ավետարան:

Սամվել Կարապետյան, Վանդալիզմի հերթական զոհը` Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին, «Մոլորակ», 1997, 15 մայիս, N 79 (197):

Վկայություն, Հայերեն, Ձեռագիր, Յուրացում 1996 թ․

ՔԱՐԱՓԻ ՍԲ. ԳԵՎՈՐԳ ԵԿԵՂԵՑԻ.
«1996 թ. 29/XII (դեկտեմբեր) Ես, Մուրադյան Լուսիկս: Այս եղավ 1996 թ. դեկտեմբերի 29-ին: Շատ դժվարությամբ բարձրացա Քարափի թաղի եկեղեցին սուրբ տոնի արթիվ: Դուռը բացեցինք, որ մտնենք եկեղեցին քահանան մարդիկ ուղարկեց՝ մեզ արգելեց ներս մտնել: Վրացի քահանան զգալով, որ հայ ենք, դուրս արեց մեզ: Եվ մենք մոմերը դուրսը վառեցինք և աղոթեցինք դուրսը: Վրացի քահանան դուրս եկավ եկեղեցուց և հանգցրեց մեր մոմերը և ասեց. դուք սատանա եք և ես պատասխանեցի, որ դուք քահանա չպիտի լինեիք, այլ չոբան»:

1996 թ. 29/XII դեկտեմբեր, Լուսիկ Մուրադյան, հրատ. Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 10:

Տեսակը Փաստաթուղթ
Տեսքը նշված չէ
Հեղինակը Լուսիկ Մուրադյան
Աղբյուրը Ականատեսի ձեռագիր վկայություն

Վկայություն, Հայերեն, Տպագիր, Յուրացում 1997 թ․

1700 ԱՄՅԱԿԻՆ ԹԲԻԼԻՍԻՆ ԱՌԱՆՑ ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԻ. ՎԱՆԴԱԼԻԶՄԻ ՀԵՐԹԱԿԱՆ ԶՈՀԸ՝ ՔԱՐԱՓԻ ՍԲ. ԳԵՎՈՐԳ ԵԿԵՂԵՑԻՆ
«Որքան ավելի մոտենում ենք հոբելյանական 2001 թ., այնքան ավելի ու ավելի է նվազում Թբիլիսիում գտնվող հայկական պատմական հուշարձանների և առաջին հերթին հայոց եկեղեցիների թիվը: Վերջին մի քանի տարիներին մամուլը պարբերաբար ողջ հայությանը գուժում է Վրաստանի մայրաքաղաքում ավերման կամ յուրացման ենթարկված այս կամ այն հայկական եկեղեցու վերաբերյալ նյութերի հրապարակումներով: Դրանց միջոցով, սակայն, հանրությունը միայն տեղյակ է լինում արդեն կատարված փաստին, իսկ անպատիժ մնացած հանցագործները շարունակում են հավատարիմ մնալ իրենց կոչմանը: Հայերս հայտնվել ենք այնպիսի մի կացության մեջ, երբ միայն հազիվ հասցնում ենք արձանագրել մեկը մյուսի հետևից անդարձ կորստի մատնվող պատմական հուշարձանների նկատմամբ իրագործված բարբարոսությունների մանրամասները, իսկ երբեմն այդ անելն էլ անգամ ժամանակին չենք հասցնում: Դիցուք, 1990-91 թթ. ընթացքում Թբիլիսիի Քարափի թաղի Սբ. Գևորգ եկեղեցու «նորոգման» անվան ներքո իրականացված և յուրացումների ժամանակից արդեն անցել է շուրջ 6 տարի: Ցավոք, այդ ընթացքում հարցին առնչվող որևէ նյութ չի տպագրվել, և մեր այս նյութը ուշացմամբ հանդերձ առաջինն ու միակն է, որ կոչված է գուժելու՝ հայերիս համար Սբ. Գևորգ եկեղեցու կորուստը»:

Սամվել Կարապետյան, Վանդալիզմի հերթական զոհը` Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին, «Մոլորակ», 1997, 15 մայիս, N 79 (197):

Տեսակը Փաստաթուղթ
Տեսքը նշված չէ
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Մամուլի հրատարակություն
Տարեթիվ 1997 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սարգիս Դարչինյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

1990 թ. մարտ-ապրիլ ամիսներին քանդեցին եկեղեցու բարձր բեմը և մկրտարանը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Ուղղությունը ⇐ Արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1989 — 1990 թթ․

Քարափի Սբ. Գևորգ եկեղեցին ձևափոխությունների ժամանակ:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1989 — 1990 թթ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Խիխոյի ժամ