Ձորաբաշի Սբ. Գևորգ Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Ձորաբաշի Սբ. Գևորգ Եկեղեցի 1600 թ․

Վրաստան / Թիֆլիս

Տեղադրություն

Սբ. Գևորգ եկեղեցին գտնվում է Թբիլիսիի Հավլաբար կոչված թաղամասի հարավային ծայրում, Կուր գետի ձախ ձորապռնկին:

Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 25:

Պատմություն

Իր առանձնահատուկ դիրքի շնորհիվ ավելի հայտնի էր Ձորաբաշի Սբ. Գևորգ անվամբ:

Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 25:

Եկեղեցու կառուցողները եղել էին 16-րդ դարի վերջին Հավլաբարում հաստատված գանձակեցի հայերը: Կառուցումը թույլատրվել է «... հրամանաւ Հերակլ արքայի եւ որդւոյ նորա Գիօրկւոյ»:

Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 25:

Հիմնադրում
1600 թ․

Հիմնադրվել է 1600 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 25:

Նկարագրություն
1980 թ․

Մշտական խնամքի և պարբերաբար իրականացված փոքրածավալ նորոգչական աշխատանքների շնորհիվ եկեղեցին մնացել է կանգուն և գործել մինչև խորհրդային առաջին տարիները: Այնուհետև այն օգտագործվել է տարբեր նպատակներով, բայց այլևս երբեք չի նորոգվել: Ժամանակի ընթացքում առաջին հերթին շարքից դուրս եկած ծածկերը պատճառ են դարձել ամբողջ շենքի քայքայման: 1980-ականների վերջերին տանիքն արդեն կիսափուլ վիճակում էր, իսկ բուն եկեղեցին վերածվել էր աղբանոցի:

Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 25:

Վկայություն, Ռուսերեն, Ձեռագիր, Յուրացում 1995 թ․

Վկայություն` ըստ Վ. Քոչարովի.
"14-го апреля 1991 года с друзьями направились к заброшенной, полуразрушенной Дзорабашской церкви (во имя св. Георгия), расположенной на скалистом овраге левого берега р. Куры, недалеко от Метехского замка. Нашей целью было спасти упавшую алтарную балку с дарственной надписью на ней (от Иосифа Дандурова и Петрова-Попова) - перевести на территорию церкви Сурб Геворг на Майдане. В этот момент внезапно появилась некая женщина с ребенком на машине, создалось впечатление, что ее кто-то вызвал. Они представились представителями общества охраны памятников и потребовали, чтобы мы немедленно убирались бы из церкви. Поскольку мы переписывали надпись на балке, видимо это не укрылось от ее внимания. Закрыв дверь она высказала свои небылицы: "Эта церковь грузинская и есть ансамбль Метехского замка. Уже составлен проект реконструкции и с конца года начнутся работы". Естественно, нам всем стало очень больно. Удивительно, на что только не идут "братья", чтобы извратить историю и присвоить чужие памятники. Хочу добавить, что на следующий день после указанных событий, когда мы пришли к запертым воротам, увидели, что вместо алтарной балки были лишь сожженные угли ...".

Кочаров В. октябрь 1995 г., հրատ. Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 24:

Տեսակը Փաստաթուղթ
Տեսքը նշված չէ
Հեղինակը Վ. Քոչարով
Աղբյուրը Ականատեսի ձեռագիր վկայություն
Տարեթիվ 1995 թ․

Վկայություն, Հայերեն, Տպագիր, Յուրացում 1997 թ․

ՉԿԱ ԱՅԼԵՎՍ ՈՒ, ԿԱՐԾԵՍ, ՉԷՐ ԷԼ ԵՂԵԼ
«Հայտնագործություն արած չենք լինի, եթե ասենք, որ ժամանակի ընթացքում հնությունից քայքայված որևէ պատմական հուշարձան կանգուն վիճակով սերունդներին փոխանցելու համար կարևոր է իրականացնել նորոգումների անհրաժեշտ աշխատանքներ: Եվ, իրոք, ամենուրեք այդպես էլ արվում է: Բացառություն չէ նաև մեր հարևան Վրաստանը, որտեղ նույնպես վերականգնվում, նորոգվում են դրա կարիքը զգացող մշակութային արժեքները: Թերևս միայն այն զանազանությամբ, որ այստեղ վերականգնման բախտին արժանանալու համար պատմական հուշարձանը պետք է ունենա հստակ ազգային պատկանելիություն, կամ գոնե վրացանալու հույս պիտի լինի, այլապես նրան սպասում են ոչ թե ճարտարապետ-վերականգնողները, այլ՝ տրակտորն ու բուլդոզերը: Այդպես պատահեց վերջերս Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիի Հավլաբար կոչված թաղամասի հարավային ծայրում, Կուր գետի ձախ ձորապռնկին կառուցված Սբ. Գևորգ եկեղեցու հետ, որն իր առանձնահատուկ դիրքի շնորհիվ ավելի հայտնի էր Ձորաբաշի Սբ. Գևորգ անվամբ: ... 1989-ից ի վեր արդեն բազում նյութեր են հրապարակվել Վրաստանում և մասնավորապես՝ Թբիլիսիում ավերվող կամ վերականգնման անվան ներքո յուրացվող հայկական տարբեր եկեղեցիների վերաբերյալ: Միայն Ձորաբաշի Սբ. Գևորգն էր, որի մասին մամուլը լռություն պահպանեց: Այնինչ, 1995 թ. հունվարին 395-ամյա եկեղեցին դադարեց գոյություն ունենալ: Այո, նա արդեն այն աստիճանի էր քայքայված, որ անգամ յուրացման-վրացացման հեռանկարով էլ նորոգման չարժանացավ: 395 տարի շարունակ կար, և 2 տարի է՝ չկա Ձորաբաշը: Կտրվեց հայության պատմական հիշողության սնուցիչ թելերից ևս մեկը, իսկ դրանցից յուրաքանչյուրի կորստով միայն ավելի ու ավելի է վտանգվում ու աղճատվում մշակութային ժառանգության վրա խարսխված և դրանից սնվող մեր ազգային ուրույն նկարագիրը»:

Սամվել Կարապետյան, «Երևանյան օրեր», 01-04, 1997 թ., N 18:

Տեսակը Փաստաթուղթ
Տեսքը նշված չէ
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Մամուլի հրատարակություն
Տարեթիվ 1997 թ․

Վկայություն, Հայերեն, Տպագիր, Քանդում 1997 թ․

1700 ԱՄՅԱԿԻՆ ԹԲԻԼԻՍԻՆ ԱՌԱՆՑ ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԻ. ՀԻՄԱ ԷԼ ՁՈՐԱԲԱՇԻ ՍԲ. ԳԵՎՈՐԳ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՏԵՂՈՒՄ` ՎՐԱՑԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻ.
«Թբիլիսին արդեն շուրջ 1,5 միլիոն բնակչություն ունի, և նոր հիմնադրվող Աստծո տների համար այլևս տեղ չի գտնվում, իսկ ելք պետք էր գտնել: Եվ գտնվեց: Պարզվում է՝ վրացական նոր եկեղեցիներ կառուցելու համար ամենահարմար վայրերն են հայոց գերեզմանոցների ու հնությունից քայքայված կամ արդեն ավերակված եկեղեցիների տեղերը: Լրագրային բազմաթիվ հաղորդումների շնորհիվ ընթերցողն արդեն լավատեղյակ է, թե միայն վերջին մի քանի տարիներին վերանորոգման պատրվակով հայոց քանի եկեղեցիներ են ձևափոխվել և օծվել վրաց եկեղեցու ծեսով: Հայտնի են նաև Խոջիվանքի Հայոց Սբ. Աստվածածին վանքի և շրջակա ընդարձակ գերեզմանատան տեղում վրաց նոր առաջնորդանիստ եկեղեցու հիմնադրման ժամանակ բազմաթիվ աճյունների ու շիրմաքարերի ոչնչացման փաստերը: Այդ եկեղեցու շինարարությունը, բարձրացված բողոքի մեծ ալիքի շնորհիվ, մեկ տարի և 3 ամիս ընդհատվելուց հետո, վերստին սկսվեց 1997 թ. հունիսի 15-ից՝ վրաց պատրիարք Իլյա 2-րդի օծմամբ և հորդորներով: Նարիղալա բերդամիջի հայոց գերեզմանատունը նույնպես ավերվեց, իսկ ավերակ եկեղեցու հիմքերի վրա 1997 թ. ապրիլի 19-ին կառուցվեց վրացական նոր եկեղեցի ու օծվեց Ծմինդա Նիկոլոզի անվամբ (տես «Մոլորակ», 1997, 4 հունիսի, թիվ 92): Կամ էլ՝ Հրեշտակապետաց եկեղեցին, որի հիմքերի վրա արդեն որոշված է վրաց եկեղեցի կանգնեցնել: Ապրիլ ամսին հրապարակված մի հոդվածով համայն հայությանը գուժվեց Հավլաբարում Ձորաբաշի Սբ. Գևորգ եկեղեցու քանդման փաստը («Երևանյան օրեր»): Բարբարոսական այդ ակտը իրականացվել էր 1995 թվականի հունվարին: Շուրջ 2 տարի երբեմնի եկեղեցու տեղը մի հողաթումբ էր, բայց ահա, սույն տարվա հուլիսի 2-ին վրաց հոգևոր դասը հանդեսով օծեց այդ տեղում նոր վրաց եկեղեցու հիմքը: Առանց օր իսկ հապաղելու, գցվեցին նոր եկեղեցու հիմքերը: Ուղիղ երկու շաբաթ անց արդեն ավարտել էին հողային աշխատանքներն ու ընթանում էր հիմքերի բետոնապատումը: Կասկած չկա, որ շատ շուտով ականատես կլինենք վրաց նոր եկեղեցու (հիմքը օծվել է Դավիթ մարգարեի անունով) օծման-բացման հանդեսին: Այսպիսով, հին Թիֆլիսի Հավլաբար թաղամասի համայնապատկերից հերթական անգամ ջնջվեց հայոց մի եկեղեցի ևս: Նշենք, որ այդ թաղամասում ի սկզբանե թվով 8 հայոց եկեղեցի կար: Դրանցից 3-ը՝ Մետեխի Սբ. Վարդանը, Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչը և Խոջիվանքի Սբ. Աստվածածինը քանդել էին 1930 - 40-ական թվականներին, Շամքորեցոց Սբ. Աստվածածին կամ Կարմիր Ավետարան եկեղեցին պայթեցնելով կործանել էին 1989 թ. ապրիլի 13-ին, Սբ. Կարապետ եկեղեցին «Վերականգնելով» վրացականացրել էին 1990 ( 91 թթ. ընթացքում (ոչնչացվել են բեմը, զանգակատունը, հայերեն արձանագրություններն ու մկրտարանը), իսկ ահա՝ Ձորաբաշի Սբ. Գևորգն էլ 1995-ի հունվարին քանդելուց հետո, այս տարի նույն տեղում դրվեցին վրաց նոր եկեղեցու հիմքերը: Այսպիսով, Հավլաբարում մնացին միայն Երևանցոց Սբ. Մինասը (մինչև վերջերս այն կարի արտադրամաս էր, բայց ներկայումս սրա յուրացման հերթն էլ է հասել) և Էջմիածնեցոց Սբ. Գևորգ եկեղեցին: Վերջինս գործում է, և հուսով ենք, որ գոնե այս միակը ութից՝ զերծ կմնա յուրացումից ու ավերումից»:

Սամվել Կարապետյան, «Հայոց Աշխարհ», 22 օգոստոսի, 1997, N 49:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Արխիվային լուսանկար
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 19 դ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1989 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1989 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Հեղինակը Սարգիս Դարչինյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Եկեղեցին քանդման ընթացքում:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Հեղինակը Սարգիս Դարչինյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1997 թ․

1997 թ. հուլիսի 2-ին արդեն իսպառ ավերված Ձորաբաշի Սբ. Գևորգ եկեղեցու տեղում կատարվեց կառուցվելիք վրաց եկեղեցու հիմնօրհներքը: Հուլիսի 15-ի դրույամբ վրաց նոր եկեղեցու շինարարկան աշխատանքները բուռն ընթացքի մեջ էին:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1889 — 1990 թթ․

1884 թ. Ալ. Խալաթյանցի նվիրատվությամբ նորոգված մկրտարանը. ոչնչացվեց եկեղեցու քանդման ժամանակ:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Գանձակեցոց Սբ. Գևորգ
Սբ. Դավիթ	1997 թ․