Ջգրաշենի Սբ. Ավետյաց Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Ջգրաշենի Սբ. Ավետյաց Եկեղեցի

Վրաստան / Թիֆլիս

Դիմում, Հայերեն, Տպագիր, Խնդրանք 1997 թ․

«ՄԱՅՐ ԱԹՈՌԸ ՏԵՂՅԱ՞Կ Է».
««Երևանյան օրերի» խմբագրություն ուղարկված այս գրեթե բաց նամակի հեղինակը մեր թիֆլիսաբնակ հայրենակցուհի Եկատերինա Կարապետյանն է: Հուսանք, որ վեհարանն ինչ-որ պատասխան կգտնի` խմբագրության միջոցով փաստին տեղյակ մեր ընթերցեղներին բավարարելու համար: Ոչ այնքան իմիջիայլոց նշենք, որ այժմ թոշակառու տիկին Եկատերինա Կարապետյանից ընդամենը րոպեներ են պահանջվում հանդիպելու Շևարդնաձեի կամ վրաց Իլյա կաթողիկոսի հետ, մինչդեռ Գարեգին Ա-ին այս և հարակից հարցերով հանդիպելը միանգամայն անհնարին է եղել՝ անգամ 1 լրիվ օր սպասելուց հետո: ՆԱՄԱԿ ԳԱՐԵԳԻՆ Ա. ՎԵՀԱՓԱՌԻՆ Անտարբերության է մատնվում այն, ինչը մեր գույն է, մեր շունչը, մեր անձնագիրը: Չենք կարող չըմբոստանալ դրա դեմ, քանի որ այն արվում է անգամ յուրայինների ձեռքերով, ու չկան ո'չ դատ, ո'չ դատարան և ո'չ էլ օրենք, որոնցով կտրես այս ձեռքը: Դրա համար էլ մենք մեր ոգու ճիչը շարադրեցինք այս կերպ: Վերջերս ավանդական է դարձել մամուլում կարդալ Վրաստանի տարածքում հայկական որևէ հուշակոթողի ավերման փաստի կամ էլ յուրացման ու վերափոխման մասին, բայց էլ ավելի դաժան է, երբ «հովիվն է հոտը գայլի բերանը տալիս...»: Հայկական ժողովրդական ասացվածքը հուշում է. «Եթե գողը տնից է, եզն երդիկից էլ դուրս կգա»: Թբիլիսին հայտնի է իր հին ու գեղեցիկ, պատմական թաղամասերով, որոնք էլ ավելի են գեղեցկացնում տարբեր ժամանակներում, տարբեր ժողովուրդների կառուցած հուշակոթողներով: Կողք-կողքի գործում են հայկական եկեղեցին, պարսական մեջեթը, հրեական սինագոգը, վրացական եկեղեցին: Այդպիսի մի գեղեցկություն է ներկայացնում Նարիղալան, որը հին Թբիլիսիի սիրտն է և իշխում է ողջ քաղաքի վրա ու նախկինում քաղաքի պարիսպն է եղել: Հենց այդտեղ արդեն 10 տարուց ավելի վերանորոգման շինարարական աշխատանքներ էին ընթանում (հատկանշական է, որ շինարարությունը չի դադարեցվել անգամ, երբ 1992 թ, քաղաքացիական կռիվներ էին անմիջականորեն կողքի թաղամասում՝ Սոլոլակում): Գովելի է և բոլոր թիֆլիսցիների համար նաև ուրախալի, որ մեր հոյակերտ քաղաքը ևս մեկ եկեղեցով է հարստանալու: Այսօր շինարարությունը համարյա թե ավարտին է մոտեցել, բայց՝ զանգ չկա: Իսկ սույն թվականի փետրվարի 21-22-ին շինարարության հովանավոր պ-ն Ռոման Գվենցաձեն (նախկին ՆԳ նախարարը) երևացել է հայկական Սբ. Գևորգ եկեղեցում, հանդիպել սրբազանին (այսպես կոչված թեմի առաջնորդին), նաև տիկին Ռուզաննային: Հետո տարածվեցին շշուկներ, որ պ-ն խմբագիր՝ Վ. Բայբուրթի միջնորդությամբ սրբազանը և տիկինը հայկական քանդված եկեղեցուց փրկված զանգը (18-րդ դարի), որը հայ համայնքի ներկայացուցիչները տեղափոխել էին և հանձնել եկեղեցուն, վաճառել են պ-ն Գվենցաձեին: Շշուկները կարճ ժամանակում տարածվեցին քաղաքով և հասան Վրաստանում Հայաստանի դեսպանատուն, Վրաստանի պառլամենտ՝ պ-ն Գ. Մուրադյանին (հայ համայնքի ներկայացուցիչ, նախագահ): Գտնվեցին մարդիկ, որ պահանջեցին հստակ պատասխան: Սկզբում լռում էին, սակայն մարտի 9-ին, պատարագից հետո սրբազանը բարեհաճեց քարոզ անցկացնել (ինչը շատ քիչ է պատահում Թբիլիսիի հայ եկեղեցում) և նշեց, որ մարդիկ անգործությունից չարախոսում են իրեն, այնինչ ինքն ամեն ջանք գործադրում է ամրապնդելու հայ-վրացական դարավոր բարեկամությունը, և ի նշան այդ բարեկամության նա մինչ այդ անպետք, նկուղում գցված, ճեղքված զանգը նվիրել է քրիստոնեական եկեղեցուն... Այո, մեծ «բարերարություն» է արել սրբազան առաջնորդը: Բայց այն մարդիկ, որոնք կյանքի գնով գտնում, փրկում, հաճախ ծեծկռտուքի մեջ ընկնելով բերում են տարբեր խաչքարեր, զարդաքանդակներ, խաչեր, զանգեր, այսօր հետաքրքրվում են՝ իզո՞ւր են արել, և Գևորգ արքեպիսկոպոս Սերարդարյանը տեղեկացրե՞լ է արդյոք Մայր Աթոռին փրկված մասունքների մասին և ստացե՞լ էր արդյոք համաձայնությունը այն նվիրելու մասին: Այլապես տպավորություն է ստեղծվում, որ այդ զանգը տիկին Ռուզաննայի օժիտն էր, և նա կվարվի նրա հետ՝ ինչպես կամենա: Իսկ ա՞զգ, ժողովո՞ւրդ՝ ո՞վ է նրանց հարցնում... Վեհափառ, բազմիցս դիմել ենք և հիմա էլ կրկնում ենք մեր խնդրանքը. քանի դեռ ողջ ժողովուրդը չի ըմբոստացել և ինքնուրույն դատավճիռ չի կայացրել, քանի որ Ամենայն Հայոց եք, տեր կանգնեք անհովիվ մնացած հոտին...»:

«Երևանյան օրեր», N 19, 1997 թ.:

Տեսակը Փաստաթուղթ
Տեսքը նշված չէ
Հեղինակը «Երևանյան օրեր», N 19, 1997 թ.:
Աղբյուրը Մամուլի հրատարակություն
Տարեթիվ 1997 թ․

Վկայություն, Ռուսերեն, Ձեռագիր, Քանդում 1997 թ․

Վկայություն ըստ Է. Կոտոյանի.
"Эту церковь называли по разному: церковь Благовещения, Джиграшенская Благовещенская, во имя Пресвятой Богородицы, но самое распространенное - Джиграшен. Возможная дата постройки - конец XVII или начало XVIII века, разобран (именно, разобран, а не разрушен) в 1948 году. Джиграшен - название армянского происхождения, точно - труднопереводимое. Дословно ( означает словосочетание: "Джигра" - "назло" и "шен" - "строение", т.е. "строение назло" (чему?) Имеется и другой перевод ( "церковь Раздора". На первый взгляд это вызывает недоумение, ибо противоречит общеизвестному положению, что старый Тифлис отличался большой веротерпимостью. Представители старшего поколения горожан считали "яблоком раздора" католический храм (костел во имя Успения Богородицы), соседствующий Джиграшену, стоящий рядом, как говорится "в одном дворе", но выходящие на разные улицы. При этом, Джиграшен якобы был построен позже, "назло" этому храму. В действительности не этому существующему, а его предшественнику, который стоял дальше, в глубине улицы и по другую ее сторону. Но он после временного изгнания миссионеров (1755 г.) был превращен в православную, а позже ликвидирован. Джиграшен ( стоял. Костел (новый) был освящен в 1844 году. Православное и григорианское духовенство было настроено крайне отрицательно к активной деятельности католической церкви и постоянно боролось против нее, всегда находя поддержку у грузинских царей, позднее у наместника императора России на Кавказе. В 1844 году ( миссионеры капуцинского ордена были устранены. Джиграшен располагался в начале Армянского базара (ныне ул. Леселидзе), во втором квартале от нынешней площади Свободы. Северным фасадом (с продольной стороны) выходил на улицу, чуть отступив во внутрь двора. Торцовая (восточная) сторона (фасад) выходил на Угольную улицу. Это было однокупольное сооружение с колокольней, прямоугольная в плане (24,0 x 14,6 м). Высота купольной части около 22,0 м, высота здания (в коньке) - около 14,0 м. Подкупольный барабан диаметром - 8,0 м, представлял двенадцатигранную призму. Церковь была ликвидирована, "как не представляющая". архитектурно-художественную ценность, сильно поврежденная, с катастрофическими деформациями и находилась в аварийном состоянии. Все это возможно при полном отсутствии внимания, ремонтных работ (своевременных) и использовании не по назначению. Церковь была разобрана, обследована как исторический памятник с инженерной точки зрения (антисейсмичекие мероприятия, конструкции, материалы и т. п.) и в результате имеется работа Д. М. Мшвениарадзе "Некоторые вопросы строительного искусства в древней Грузии" - 1949 г. (Тбилиси, изд. "Техникада шлома). После ликвидации Джиграшена, площадка пустовала до начала 50-х годов, начала строительства тбилисского метрополитена: здесь строится невзрачное двухэтажное здание барачного типа со встроенной котельной, исторической дымовой трубой - душевые для метростроевцев. Здание далее используетя как административное: в него населяются разные учреждения, в т. ч. прокуратура района им. Кирова. И так до последних 2-х - 3-х лет. Ныне на этом месте стоит здание фирмы "Фокус" (совместная, с известной фирмой "Кодак")".

Э. Котоян, 9.12.97 г., հրատ. Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 73:

Տեսակը Փաստաթուղթ
Տեսքը նշված չէ
Հեղինակը Կոտոյան
Աղբյուրը Ականատեսի ձեռագիր վկայություն
Տարեթիվ 1997 թ․