Սբ. Հովհաննես-Կարապետ Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Հովհաննես-Կարապետ Եկեղեցի

Վրաստան / Ջավախք / Ախալքալաք / Խերթվիս

Պատմություն
1830 թ․

Վավերագրերում հիշատակվում է 1830-ական թվականներից: Հայտնի է, որ «Վասն վերանորոգութեան եկեղեցւոյն ի 1843 ամէ» 1845 թ. ծախսվել է եկեղեցական գումարներից:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 73-74։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 231:

1878 թ․

Խերթվիսաբնակ հայերի այլ վայրեր փոխադրվելու հետևանքով 1878 թ. եկեղեցին արդեն փակվել է:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 206։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 231:

Նկարագրություն
1910 թ․

1910 թ. եկեղեցին, երբ ավելի քան 30 տարի զուրկ էր ծխականներից, նկարագրվել է այսպես. «Առաջին՝ հայ ժողովուրդ բնաւ չկայ, 400 տուն տաճիկ են, ուրիշ ազգից անգամ չկայ, հայերը երեսուն տարիէն աւելի գաղթած են, մնացել է միայն եկեղեցին անտէր, շինութիւնը եկեղեցու հասարակ քարից և ցեխից, վրէն հողէ ծածկ, դասերի վերայ իջել է տանիքը, և բոլորովին բաց գերանները մնացել է հողի տակ, միւս մնացածն ալ ձմռան տակ կքանդուի, պատերի վերևի մասը երկու արշինի չափ քարերը հեռացել են միմեանցից և վտանգ կարող է լինել, որովհետև տաճիկների երեխաները խաղում են այդտեղ: Ունի գաւիթ որոյ արևելեան կողմը տաճիկների բնակութեան սեփական տներ է, որը գնել են հայերից, լայնութիւնը քսան արշին: Արևմտեան կողմը եկեղեցու դռնից մինչև ընդհանուրի փողոցը տասներկու արշին երկարութեամբ, լայնութիւնը քսան արշին, Ապասի կրպակի ճակատի հաւասարութեամբ բաց տեղ: Հարաւային կողմը երկյարկանի տուն և կրպակ Ապաս Բօզբեակովի, քսան և ութը և մի չարէք արշին երկարութեամբ, 11/4 արշին տեղ վերոյիշեալ Ապասը տան շինութեան պատը եկեղեցւոյ հողի վերայ է դրած, նոյնպէս և վերնայարկի բալկոնը հայեաթի մէջ է, բացի դրանից որպէս սեպհականութիւն եկեղեցու պատից մինչև իրայ կրպակի պատը տախտակով փակել է, և դուռ է դրած, որտեղից գնում և գալիս են իրենց տունը, լայնութիւնը չորս և կէս արշին (41/2): Այս մասին Ատեանդ պիտի տնօրէնութիւն անէ: Տաճիկ Ապասը ասում է՝ եթէ կծախէք այդքան տեղը ես կառնեմ, կամ թէ ամբողջ եկեղեցին իր հայեաթով: Հիւսիսային կողմը նոյնպէս քսան և ութն արշին երկարութիւն և 41/2 արշին լայնութիւն: Երկրորդ՝ անշարժ կայք եկեղեցին ոչինչ չունի, ոչ տուն, ոչ կրպակ, և ոչ պարտէզ: Շարժական մի պղնձեայ բուրվառ և երկու փոքր պղնձեայ աշտանակ: Սեղանի մէջ կայ երկու հատ Տիրամօր պատկէրներ...»: Հայտնի է նաև, որ հետագա տարիներին հոգևոր իշխանությունները զբաղվել են միայն եկեղեցու գույքի ապահովման հարցերով, իսկ հետագա վավերագրերում եկեղեցին այլևս չի հիշվում: