Սբ. Սրտին Հիսուսի Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Սրտին Հիսուսի Եկեղեցի 1840 թ․

Վրաստան / Ջավախք / Ասպինձա / Խզաբավրա

Հիմնադրում

Հայ կաթոլիկ եկեղեցին հիմնադրվել է 1840 թ. «...յանուն ս. Աստուածածնի, քարաշէն. 1840 թ..»:

«Արձագանք», 1885, N 26, էջ 368։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 235:

Նորոգություն
1900 թ․

Հիմնովին վերակառուցվել՝ 1900 թ. «...յունիսի 25-ին կայացաւ մեր գաւառի Խիզաբավրա հայ-կաթօլիկ գիւղի նորաշէն եկեղեցու օծումը: Ինչպէս լսում ենք, եկեղեցու շինութիւնը նստել է մօտ 12 հազար րուբլի, որից 9 հազարը հանգանակված է Կովկասի եւ Պօլսի հայ կաթօլիկների մէջ, իսկ երեք հազարը դեռ պարտք է մնում: ...Նորաշէն եկեղեցու ճակատին գրված սովորական արձանագրութիւնը միայն լատիներէն ու վրացերէն է. հայերէն մի տառ անգամ չը կայ, չը նայած, որ այդ նոր եկեղեցում էլ ժամերգութիւնը պիտի լինի հայ լեզուով, ինչպէս հին եկեղեցումն էր»: Ի դեպ, արձանագրության` հայերենով փորագրված չլինելը ժամանակին բավական արտառոց երևույթ է նկատվել, որի մեղավոր է համարվել Խզաբավրայի վրացամետ հայ-կաթոլիկ քահանան. «Մի ժամանակ Վարձելեան, ապա Վարձելօվ, իսկ այժմս Վարձելաշվիլի, գաւառիս Խիզաբավրա գիւղի քահանան Ռուսաստան, Կ. Պօլիս, մինչեւ իսկ Հռօմ շրջելով, հանգանակութեամբ 4-5 տարվայ ընթացքում յիշեալ հայ-կաթօլիկ գիւղում շինեց մի նոր եկեղեցի, որի ճակատին յայտնի չէ ում խորհրդով, արձանագրել տուեց վրացերէն ու լատիներէն լեզուներով, որի պատճառով եւ իր աւագութեան ներքոյ գտնվող գաւառիս հայ-կաթօլիկ քահանաները, նոյն իսկ ժողովուրդը տրտունջ բարձրացրին: Իսկ երբ Ազարեան պատրիարքը, լսելով նրա ըմբոստ վարմունքը հրամայեց ջնջել յիշեալ արձանագրութիւնը Վարձելաշվիլին իրան նեղն ընկած տեսնելով դիմեց ստախօսութեան: Նա շրջելով գաւառի բոլոր հայ-կաթօլիկ գիւղերը և հաւատացնելով քահանաներին, որ հրամայել է արդէն ջնջել արձանագրութիւնը, կարողանում է մի քանիսներից ստորագրութիւն առնել, թէ արդէն ջնջված է Խիզաբավրա գիւղի եկեղեցու սխալմամբ փորագրել տուած վրացերէն արձանագրութիւնը...»: Սակայն Ազարյանի մահը փրկում է Վարձելյան-Վարձելաշվիլուն: Ի դեպ, Վարձելյանը, որը սկզբում խանութպան էր, դիմել էր Արարատյան վարդապետին՝ հայ-կաթոլիկ հոգևոր դպրոցն ընդունվելու. «...կաթօլիկ հայ էր եւ Վարձելեան եւ հայ անունով էլ քահանայ ձեռնադրվեց, բայց այժմ նոյն մարդը շապիկը փոխելով, վրացի է անուանում իրան: Երկուսից մէկը՝ կամ նա Արարատեանցին է խաբել եւ կամ այժմ է խաբում»:

«Մշակ», 1900, N 124, էջ 2, N 180, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 235-236:

Նկարագրություն

Ինչ վերաբերում է եկեղեցու կառուցման նպատակով հայթայթված գումարներին և նվիրատվություններին, ապա լրատվական մեկ այլ հաղորդման մեջ նշվել է, որ միայն ալաստանցի հայերը տրամադրել են ավելի քան 500 ռ., բացի այդ, անվճար կիր են մատակարարել, մի ալաստանցի էլ եկեղեցուն նվիրել է 800 ռ. արժողությամբ մի նկար: Ի պատասխան լրագրային քննադատությունների` «Աւագ-քահանայ Հայ կաթօլիկաց եկեղեցեաց Ախալքալաքայ սահմանի նա եւս վերակացու Խզաբաւրոյ գիւղի եկեղեցւոյ Մխայէլ Վարձելաշվիլի»-ն պարզաբանել էր, որ եկեղեցու կառուցումը կազմել էր ոչ թե 12000, այլ՝ 30000 ռ., նվերները հազիվ 500 ռ. էին, 2000 ռ. նվիրել էին իր ազգականները, իսկ 1000 ռ. շնորհել էր կայսերական պալատը:

«Մշակ», 1900, N124, էջ 2, N 154, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 236:

Նորաշեն եկեղեցին օծվել է Սբ. Սրտին Հիսուսի անվամբ: Հայտնի է նաև, որ եկեղեցու ծածկի թիթեղապատման աշխատանքներն իրականացվել են 1914 թ.:

«Օրացոյց եւ պատկեր տօնից», Թիֆլիս, 1916, էջ 81, նաև` Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 102, թ. 33։ Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 30, թ. 95։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 236:

Եկեղեցին այժմ էլ կանգուն է և բարեկարգ վիճակում: Եկեղեցու որմերին ներկայումս պահպանվում են վրացերեն երկու արձանագրություն. մեկը զանգակատան արևմտյան ճակատին (այս վիմագիրը, հակառակ իր ոչ այնքան վաղեմության, մեծ մասով եղծված է և դժվարընթեռնելի), մյուսը` եկեղեցու հարավային պատին:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 236:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Փորագիր, Շինարարական 1898 թ․

Եկեղեցու հարավային պատին` 5 տող.
აღაშენდა რომის კატოლიკეთა ეკკლესია | [ღმრთის] მშო(ბ)ლისა თაოსნობითა მიხაელ მღდ(ელი) | ვარძელაშვილისა და ხიზაბავრისსა ზომად|ოებისა კავკაზის და კახეთის(?) კათოლ|იკების შემწეობითა წელ(სა) უფ(ლისა) 1898 სა Թարգմ. Կառուցվեց հռոմեական կաթոլիկների եկեղեցին Սբ. Աստվածածնի միջնորդությամբ Միխայել Վարձելաշվիլու և խզաբավրացիների ջանքերով, Կովկասի և Կախեթի(՞) կաթոլիկների օժանդակությամբ Տիրոջ 1898 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 236:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

1898 թ. Սբ. Սրտին Հիսուսի եկեղեցու կառուցման մասին պատմող վրացերեն արձանագրությունը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇐ Արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Զանգակատան ամ ճակատին նորօրյա փակցված արձանագրություն

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Հայ-առաքելական ավանդական ծիսակարգին հարազատ և օրինաչափ` հս պատի մեջ գտնվող մկրտարանի ավազանը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2005 թ․

Հատված 1990-ական թվականներին կառուցված խաչքարապատ շրջապարսպից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2005 թ․

Հատված 1990-ական թվականներին կառուցված խաչքարապատ շրջապարսպից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2002 թ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Սբ. Աստվածածին