Երևման Սբ. Խաչ Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Երևման Սբ. Խաչ Եկեղեցի 10 — 11 դդ․

Վրաստան / Ջավախք / Ախալքալաք / Խորենիա

Պատմություն

Միանավ, թաղածածկ բազիլիկ է` կառուցված Ժ-ԺԱ դարերում: Ի սկզբանե եղել է բյուզանդածես: 1830-ականին ամայի գյուղատեղիում հաստատված կարնեցի հայ գաղթականները եկեղեցին նորոգելուց հետո օծել են Սբ. Հովհաննես-Կարապետի անվամբ և դարձրել ծխական եկեղեցի:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 457։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 254:

1850 թ․

1850-ականից հետո այս եկեղեցին վավերագրերում հիշվում է Երևման Սբ. Խաչ անվամբ: Ուստի 1830-1850-ական թվականներին միջակայքում իրականացվել են հերթական նորոգումներ, որոնց և հետևել է օծման հանդեսը:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 254:

Ճարտարապետություն

Եկեղեցին գործել է մինչև խորհրդային առաջին տարիները: Կառուցված է համակ սրբատաշ քարով: Արտաքին չափերն են՝ 13,65 x 6,6 մ: Հարավից եկեղեցուն կից է երկրորդ փոքր եկեղեցին: Վերջինս ժամանակաշրջանով մոտ է նախորդին:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 254-255:

Վիմագրեր
1896 թ․

1896 թ. Խորենիա այցելած Ի. Ռոստոմաշվիլին վերծանել է եկեղեցու որմերին պահպանված վրաց մեսրոպատառ արձանագրությունները: Դրանցից չափով ու բովանդակությամբ ամենամեծը գտնվում էր եկեղեցու տանիքում: Ի. Ռոստոմաշվիլին կարծում է, որ այս արձանագիր քարն այնտեղ տարվել էր հայերի կողմից եկեղեցու «յուրացման» աշխատանքների ժամանակ:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 255-256:

Արձանագրություն, Վրաց Մեսրոպատառ, Փորագիր, Հիշատակագրություն

ოდეს თათ(ა)რთა…ყ[ოველი?] ქ(ვე)ყ(ანაჲ) წა[აგვარ]თო მისგ(ა)ნ და[უმთავრე?]ბ(ე)ლნი კ(ა)რის ბჭ(ე)ნი... მე ჩოგა გავათავენ. ვ(ი)ნცა... ნახვიდეთ მოგჳ[გ]ონ(ე)ბდ(ე)თ ოცდა ჩჳდმეტი ათასი თეთრი ქათ(ა)ლ(ი)კ(ო)ზ(ის)ა და მეფისა ვ... ხორით...? Թարգմ. Երբ թաթարներն ամբողջ երկիրը գրավեցին, նրանից [չավարտվա՞ծ] դռները ես՝ Չոգա, ավարտեցի: Ովքեր այս տեսնեք, հիշեցեք կաթողիկոսի և թագավորի 37 հազ. թեթրին (արծաթադրամ)...: