Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի 10 — 11 դդ․

Վրաստան / Ջավախք / Ախալքալաք / Ղաուրմա

Տեղադրություն

Գտնվում է գյուղամիջում:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 348:

Պատմություն
10 — 11 դդ․

Ի սկզբանե եղել է հունածես և, ըստ ամենայնի, Ժ-ԺԱ դարերի կառույց է, բայց 1850-ականնին օծվել է հայոց եկեղեցու ծեսով, Սբ. Աստվածածին անվամբ և սկսել գործել իբրև ծխական եկեղեցի։

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 348:

Նկարագրություն

Համակ սրբատաշ քարից միանավ շինություն է (արտաքին չափերն են՝ 9,05 x 5,42 մ), որի միակ մուտքը բացված է հարավային ճակատից: Հյուսիսային պատի մեջ պահպանվում է մկրտարանի ավազանը: Եկեղեցու արտաքին հարդարանքից առանձնապես ուշագրավ են լուսամուտների քանդակազարդ շրջանակները: Որմերին պահպանվել են վրաց մեսրոպատառ արձանագրություններ:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 348:

Արձանագրություն, Վրաց Մեսրոպատառ, Փորագիր, Հիշատակագրություն 11 դ․

Եկեղեցու արևմտյան լուսամուտի երկու կողմում 5 տողով փորագրված է.
ქ(რისტ)ე, მ(ო)წყ(ალ)ე ექ(მე)ნ იოვ(ა)ნეს, დხ(ე)ს(ა) მ(ა)ს, შვ(ი)ლ(ი)თ(უ)რ{თ} ა(მი)ნ. თ? Թարգմ. Քրիստոս, ողորմած եղիր Իովանեի նկատմամբ այն օրը որդիներով հանդերձ. ամեն:

Ростомов И., Ахалкалакский уезд в археологическом отношении.– Сборник Материалов для Описания Местностей и Племен Кавказа, вып. XXV, 1898, էջ 72։ Такайшвили Е., Археологическая экспедиция 1971-го года в южные провинции Грузии, Тбилиси, 1952, էջ 33։ ცისკარიშვილი ვ., նշվ. աշխ., էջ 30։ ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 76: “ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი”, էջ 35: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 348-349: Ծանոթ. արձանագրությունը թվագրվում է Քարթլիի կաթողիկոս Յովանե Բ Օքրոպիրիի (1033-1048 թթ.) գահակալության տարիներով:

Տեսակը Գրչանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծանկար

Արձանագրություն, Վրաց Մեսրոպատառ, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Եկեղեցու արևմտյան լուսամուտի քանդակազարդ շրջանակից վեր, քիվատակին, խաչաքանդակի երկու կողմում.
(რისტ)ე, ა(დი)დე ოქ(რო)პ(ირ)ი, ქ(ართლისა) კ(ათალიკოზი). Թարգմ. Քրիստոս, փառավորիր Օքրոպիրիին` Քարթլիի կաթողիկոսին:

Ростомов И., Ахалкалакский уезд в археологическом отношении.– Сборник Материалов для Описания Местностей и Племен Кавказа, вып. XXV, 1898, էջ 71։ Такайшвили Е., Археологическая экспедиция 1971-го года в южные провинции Грузии, Тбилиси, 1952, էջ 33։ ცისკარიშვილი ვ., նշվ. աշխ., էջ 30: ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 75։ “ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი”, էջ 35: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 349: Ծանոթ. արձանագրությունը թվագրվում է Քարթլիի կաթողիկոս Յովանե Բ Օքրոպիրիի (1033-1048 թթ.) գահակալության տարիներով:

Տեսակը Գրչանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծանկար

Արձանագրություն, Վրաց Մեսրոպատառ, Ելնդագիր, Հիշատակագրություն

Հարավային մուտքի բարավորին, խաչաքանդակի երկու կողմում 9 տողանի ելնդագիր արձանագրություն է.
ქ(რისტ)ე, ად(ი)დე | გ(იორგ)ი მ(ე)ფე | და შვ(ილ)ნი | მ(ა)თნი. | ქ(რისტ)ე, ად(ი)დე მ(ე)ლქ(ი)ზ(ედე)კ | ქ(ა)რთლ(ი)ს კ(ა)თ(ა)ლ(ი)კ(ო)ზი | და შე(ე)წ(ი)ე | დღე(ს)ა მ(ა)ს. | ა(მე)ნ. Թարգմ. Քրիստոս, փառավորիր Գիորգի թագավորին և նրա որդիներին: Քրիստոս, փառավորիր Մելքիսեդեկ Քարթլիի կաթողիկոսին և օգնիր [նրան] այն օրը. ամեն:

Ростомов И., Ахалкалакский уезд в археологическом отношении.– Сборник Материалов для Описания Местностей и Племен Кавказа, вып. XXV, 1898, էջ 71: Такайшвили Е., Археологическая экспедиция 1971-го года в южные провинции Грузии, Тбилиси, 1952, էջ 33: ცისკარიშვილი ვ., նշվ. աշխ., էջ 60-61: ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 76: “ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი”, էջ 35: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 349-350: Ծանոթ. ըստ Է. Թաղայշվիլու՝ արձանագրության մեջ հիշատակված են Գիորգի Ա-ն (1014-1027 թթ.) և Քարթլիի կաթողիկոս Մելքիսեդեկ Ա-ն (1010-1033 թթ.): Արևմտյան լուսամուտի արձանագրություններում հիշատակվում է Քարթլիի կաթողիկոս Յովանե Բ Օքրոպիրին (1033-1048 թթ.): Է. Թաղայշվիլու կարծիքով, եկեղեցու որմերին պահպանված վիմագրերից կարելի է եզրակացնել, որ շինարարությունը սկսել էր Մելքիսեդեկ Ա-ն, իսկ ավարտին հասցրել՝ Յովանե Բ Օքրոպիրին: Վ. Ցիսկարիշվիլին գտնում է, որ նշված եկեղեցին հիմնադրվել և ամբողջությամբ կառուցվել է Մելքիսեդեկ կաթողիկոսի օրոք, իսկ Յովանե Օքրոպիրիի հիշատակությամբ արձանագրություններն ավելացվել են հետագայում: Ըստ Վ. Ցիսկարիշվիլու՝ Ղաուրմայի եկեղեցու արձանագրությունները մատնանշում են բնակավայրի` Մցխեթի կաթողիկոսության սեփականություն լինելու հանգամանքը:

Տեսակը Գրչանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծանկար

Խաչաքանդակ, Բարձրաքանդակ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Հատված բեմառաջի խաչաքանդակներից

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Հատակագիծ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇘ Հարավ-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Արևմտյան ճակատից բացված լուսամուտը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Արևելյան ճակատից բացված լուսամուտի պսակը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Հարավային ճակատից բացված լուսամուտի պսակը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Եկեղեցու մկրտարանը