Որբանոց :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Որբանոց

Իրան / Խոյ / Խոյ

Պատմություն
1905 թ․

«Գերմանական Արևելյան միսիօնարական ընկերութեան պահած հայոց որբանոցը, որ 7 տարուց աւելի է գոյութիւն ունի, ինչպէս երևում է, դրամի պակասութեան պատճառով, այլևս որբեր չի ընդունում, և պատսպարուած որբերի մեծանալուց յետոյ պիտի փակուի: Ընկերութիւնը նկատի չի ունեցել հայ որբերի անսպառ աղբիւրի -Տաճկահայասատանի դրութիւնը, և իր հաստստութիւնը ժամանակաւոր է նկատել: Ուստի և Հայկական Որբանոցը կարճատև գոյութիւնից պիտի դադարի, դժբախտաբար հասցնելով շատ համեստ օգնութիւն մեր որբերին: Որբանոցի ներկայ դրութիւնը այնքան էլ գոհացուցիչ չէ. երկսեռ որբերի առողջութիւնը և սնունը անբաւարար են: Առհասարակ այս հաստատութեան մէջ չի նկատւում եւրոպական նման հաստատութիւնների կարգերը և օրինաւորութիւնը: Ուրիշ միսօնարութիւնների հաստատութիւնները Պարսկաստանում աւելի կանոնաւոր են, իսկ գերմանական այս հաստատութիւնը շատ աննպաստ գաղափար է կազմել տալիս իր վարիչների մասին: Նախկին կառավարիչները և ներկայ կառավարչուհի օր. Հառնակը իրանց մարդասիրական գործը արատաւորում են բողոքական պրոպագանդով: Նրանց (գուցէ և որբանոցի միջոցներից) հաշուով վարձուել է մի բողոքական ասորի` իբրև քարոզիչ: Վարձուել է և մի բաւական ընդարձակ տուն, ուր ամեն կիրակի հաւաքւում են թաղի հայ բնակիչները և լսում «տիրոջ» խօսքերը»:

«Մուրճ», 1905, N 6, էջ 50-51:

1903 թ․

«... Այդ ընդարձակ, բազմանդամ տան ընդհանուր կառավարիչն է պ. Օրցենը, որին որբերը «հայրիկ» են ասում, իսկ ընդհանուր կառավարչուհին միսս Հառնակը, որին կոչում են «մայրիկ»:

«Մուրճ», 1903, N 11, էջ 57:

Նկարագրություն
1898 թ․

Հիմնադրվել է գերմանացի հայտնի հայասեր դոկտոր Լեպսիուսի ջանքերով «կազմուած է մի ընկերութիւն յատկապէս հայերին օգնելու համար, առաջ այդ ընկերութիւնը կոչւում էր «գերման-հայական օգնող ընկերութիւն», իսկ այժմ ասւում է` «արևելեան-հայկական միսսիոներական ընկերութիւն»: Այս ընկերութիւնը Պարսկաստանում ունի երկու որբանոց, Ուրմիում և Խոյ քաղաքում: Խոյի որբանոցը առաջ Սալմաստումն էր, միայն 1898-ից տեղափոխուել է այստեղ: Այս միսսիոներական ընկերութիւնը որբանոցներ ունի նաև Տաճկաստանում: Այս ամառ ես երկու անգամ այցելեցի Խոյի «գերման-հայկական որբանոցը», և պէտք է խոստովանուել, որ տպաւորութիւնը շատ բաւարար էր: Որբանոցի շէնքը կառուցուած է մի ընդարձակ գետնի վրայ, որը գտնվում է «Թաղի » հարաւ-արևելեան անկիւնում: Առաջին հայեացքից թւաց ինձ, որ դա մի փոքրիկ գիւղ է կամ նահապետական մի մեծ բազմանդամ տուն: Ահա այստեղ մի խումբ տղաներ և աղջիկներ խաղում են, վազում, ծիծաղում, մի կողմում մանուածք են անում, այստեղ հիւսներն են աշխատում և այլն: Բակը մեծ և մաքուր է, ունի ընդարձակ պարտէզ, գեղեցիկ մարգեր, մի խօսքով արտաքուստ ամեն ինչ լաւ էր, սիրուն: Եւ այդտեղ այդ փոքրիկ «գիւղում» ապրում էին 98 որբեր, իսկ եթէ որբանոցի «մայրիկին» և «հայրիկին» էլ հաշւենք, կը լինի ուղիղ 100: Այդ 98 որբերից 37-ը տղաներ են, իսկ 61-ը աղջիկներ: ... Տեղացիները, ինչպէս և ուրիշներն, ամենայն ուրախութեամբ հարս են ընտրում որբանոցի աղջիկներից: Միակ թերութիւնը, որ ես կարողացայ նկատել, այդ այն է, որ սնունդը մի փոքր անբաւարար է, մէկ էլ սենեակները խոնաւ են, քնելու տեղը անյարմար և հակաառողջապահական»: