Սբ. Հովհաննես եկեղեցու հայ կաթողիկե Արական դպրոց :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Հովհաննես եկեղեցու հայ կաթողիկե Արական դպրոց 1851 — 1852 թթ․

Վրաստան / Ախալցխա / Ախալցխա

Պատմություն
1851 — 1852 թթ․

Բացվել է 1851-1852 թվականներին քաղաքի Ռաբաթ թաղամասում` Սբ. Հովհաննես Մկրտիչ հայ կաթողիկե եկեղեցուն կից: Գոյատևել է նույն եկեղեցուն կտակված 3000 ռուբլու տոկոսների և կալվածքների եկամուտի շնորհիվ:

Մաթևոսյան Լ., Ախալցխայի հայկական դպրոցը, Երևան, 2007, էջ 18: Ի դեպ, դպրոցում դասավանդում էր Պողոս Շահղուլյանը, որի գրադարանի վերաբերյալ Զ. Ճիճինաձեն գրել է. «Ես հիացած էի այդ գրքերով: Գրադարանը բաղկացած էր լատիներեն, ֆրանսերեն, իտալերեն և հայերեն հատորներից` տպագրված XV-XVIII դարերում: Գրքերից շատերն արշինի չափ և չորս-հինգ վերշոկ հաստություն ունեին: Այդ գրքերը նա ձեռք էր բերել երիտասարդ տարիներին: Դրանք գողացվել են Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցուց տասնիններորդ դարի վերջին» (նույն տեղում, էջ 19): Иванов В., Город Ахалцих, Тифлисской губернии, “Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа”, вып. V, Тифлис, 1886; вып. VII, Тифлис, 1889, էջ 214: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 117:

Այն հանգամանքը, որ հայ կաթողիկե եկեղեցուն կից այս դպրոցում ուսանել են նաև դավանությամբ վրացի կաթողիկե խիստ փոքրաթիվ աշակերտներ, տասնամյակներ անց որոշ վրացի հեղինակների հիմք է տվել դիմելու զեղծարարության և հայտարարելու, որ դպրոցը (հետևաբար նաև Սբ. Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին) պատկանել է ոչ թե հայ, այլ վրացի կաթողիկեներին:

Նույն Ն. Սուդաձեն, նաև այս դպրոցը վրացի կաթողիկեներին վերագրելով, նշել է. «այսպես կոչված «հայկական» կաթոլիկական, փաստորեն վրաց կաթոլիկների դպրոց, հիմնված 1851-52 թթ.: Այն գոյատևում էր սեփական հողերի եկամուտով և Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցապատկան հողերի եկամտի տոկոսներով (մոտ 3000 ռ.): Դպրոցը ղեկավարում էր կաթոլիկ քահանա Պողոս (Պավլե) Շահղուլյանը (Ճիլիմուզաշվիլի): Ուսուցումը տարվում էր մերթ վրացերեն, մերթ անհասկանալի` հայերեն լեզուներով: Ուսումնարանը տասը տարվա ընթացքում ավարտել է 597 տղա: 1886 թվին այստեղ սովորում էր 61 աշակերտ» (Մաթևոսյան Լ., Ախալցխայի հայկական դպրոցը, Երևան, 2007, էջ 19): Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 117:

1876 թ․

1876 թ. ուներ 2 ուսուցիչ և 60 աշակերտ:

Գեղամեանց Յ., Նամակ Ախալցխայից, «Փորձ», 1876, N 1, էջ 441: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 117:

1877 — 1886 թթ․

1877-1886 թվականների ընթացքում դպրոցում սովորում էր 381 աշակերտ (նրանցից 89-ը` աղջիկ):

Иванов В., Город Ахалцих, Тифлисской губернии, “Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа”, вып. V, Тифлис, 1886; вып. VII, Тифлис, 1889, էջ 214-215: Այլ տեղեկության համաձայն` նույն ժամանակահատվածում դպրոցում սովորել է 579 տղա (Գեղամեանց Յ., Նամակ Ախալցխայից, «Փորձ», 1876, N 1, էջ 441): Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 117:

1886 թ․

1886 թ. ուներ 1 ուսուցիչ և 1 ուսուցչուհի, 25 տղա (նրանցից 5-ը` վրացի) և 24 աղջիկ:

Иванов В., Город Ахалцих, Тифлисской губернии, “Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа”, вып. V, Тифлис, 1886; вып. VII, Тифлис, 1889, էջ 215: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 117:

1891 թ․

Ի դեպ, 1891 թ. վերոնշյալ հայ կաթողիկե երկու դպրոցները միավորվում և գոյատևում են մինչև 1921 թ. հունվարի 28-ը, երբ Ախալցխայի լուսբաժինը որոշում է, որ հայ կաթողիկե դպրոցի աշակերտներն այսուհետ իրենց ուսումը պետք է շարունակեն խորհրդային N 1 դպրոցում: Դրանով իսկ հերքվում է վրացական այս աղբյուրի ստահոդ տեղեկությունը: