Հարություն Բայբուրդյանցի Թանգարան :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Հարություն Բայբուրդյանցի Թանգարան

Վրաստան / Ախալցխա / Ախալցխա

Պատմություն
1920 թ․

1920-ական թվականների վերջերին վախճանված Հարություն Բայբուրդյանցը, որ սերում էր Ախալցխայում երբեմնի մեծահարուստ Բայբուրդյանց տոհմից, հնասեր և ուսումնասեր անձ լինելով, տարիների ընթացքում կարողացել է ստեղծել խիստ ուշագրավ և մեծարժեք հավաքածուներով հագեցված հարուստ թանգարան, որի ճակատագիրը նույնքան տխուր վախճան է ունեցել, որքան հանրահայտ Կովկասյան թանգարանի հայկական հավաքածուներինը: Բայբուրդյանցի մասնավոր թանգարանը վրացական իշխանությունները, ըստ էության, բռնագրավելով պետականացրին. «Սա հնությունների սիրահար էր և հին դրամների մասնագետ: Իր տան սենյակները նա վերածել էր թանգարանի, որտեղ պահում էր հարյուրից ավելի մանր ու խոշոր հայերեն ձեռագիր գրքեր, հին դրամների հարուստ հավաքածու, կենցաղային բազմաթիվ առարկաներ, զգեստներ, ոսկերչության ու արծաթագործության հազվագյուտ նմուշներ և ասեղնագործած ծածկոցներ: Բայբուրդյանն այդ ամենը ձեռք էր բերել հորից ժառանգած կալվածքները հետզհետե վաճառելուց ստացված գումարով: Բոլորը ճանաչում էին անթիքաճի Արթեն աղային և ով ինչ հետաքրքիր առարկա ուներ, տանում էր նրան վաճառելու, 20-ական թթ. վերջերին Բայբուրդյանը մեռավ, և նրա թանգարանը պետականացվեց»:

Մանրամասն տե՛ս Կարապետյան Ս., Կովկասյան թանգարանի հայկական հավաքածուն, Երևան, 2004: Այլ վկայության համաձայն` Հ. Բայբուրդյանի թանգարանում պահվել է 250-ից ավելի հայերեն հին ձեռագիր (Ղաֆադարյան Կ., Հայաստանի թանգարանների պատմությունից, «ԼՀԳ», 1972, N 10, էջ 34): Անթիքաճի = հնասեր: Ղաֆադարյան Կ., Մի փաստաթուղթ Ախալցխայի հայերի կենցաղի վերաբերյալ, «ԲԵՀ», 1967, N 3, էջ 166: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 121:

Հայտնի է, որ «...ժառանգ չունենալու պատճառով թանգարանը պետականացվեց (1928 թ.), բայց, դժբախտաբար, տեղում չպահվեց, այլ առարկաները ցրվեցին Վրաստանի մի քանի թանգարանների միջև: Հին դրամների ժողովածուն հանձնվեց Քութայիսի թանգարանին, ձեռագրերը` Թբիլիսիի համալսարանին, մանր ձեռագրերը, որոնք մնացել էին Կարապետ Բայբուրդյանի տանը, ձեռք բերվեցին Հայաստանի համար, որոնք այժմ պահվում են Մատենադարանում»: