Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի 1356 թ․

Վրաստան / Ախալցխա / Ախալցխա

Տեղադրություն

Գտնվում էր Երևման Սբ. Խաչ եկեղեցուց փոքր-ինչ ավելի ցած. «Մի քիչ ավելի ներքև Աստվածածնի կաթոլիկ եկեղեցին է, որը պարզապես մի սովորական տուն է: Կառուցվել է 1356 թ. և վերանորոգվել 1442 թ.»:

Rapports (II) sur un voyage archéologique dans la Géorgie et dans l’Arménie executé (en 1847-1848) par M. Brosset, livre 2, St-Pb., 1850, էջ 140: Տե՛ս նաև Էփրիկեան Ս., Պատկերազարդ բնաշխարհիկ բառարան, հ. 1, Վենետիկ, 1903-1905, էջ 61: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

Պատմություն
1356 թ․

Ի սկզբանե հայ առաքելական, սակայն ԺԸ դարում հայ կաթողիկե համայնքին անցած, ապա 1830-ական թվականներից կրկին հայ առաքելականներին վերադարձված եկեղեցին կառուցվել է 1356 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

1837 թ․

Դարերի ընդմիջումից հետո եկեղեցին անփոփոխ` Սբ. Աստվածամոր անվամբ հիշվում է 1837 թ. մարտին:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 39, թ. 109: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

1838 թ․

1838-1839 թվականներին քաղաքում բռնկված ժանտախտի ժամանակ եկեղեցին վերածվել է ամբարի և այդպես մնացել մինչև 1843 թ. մայիս ամիսը. «...21-ին ներկայ ամսոյ դատարկեալ զվերին Սբ. Աստուածածնայ եկեղեցին մեր արարեալ յամբարանոց ի ժամանակս ժանտախտի ծագելոյ յԱխլձխոյ յանձնեաց կառավարութիւնս առնել ի նմին զաստուածապաշտութիւն...»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 69, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 129:

1837 թ․

1837 թ. մարտի 20-ին կազմվել է եկեղեցական 95 իրերի ցուցակը. այդ թվում եղել են նաև ծիսական 7 գիրք (երկու Հայսմավուրք, երկու Ձայնքաղ շարական, մեկ Ատենի ժամագիրք, մեկ Ճաշոց, մեկ Յուղաբերից ավետարան):

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 39, թ. 109: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

Գրչօջախներ
1465 — 1473 թթ․

Եկեղեցում ստեղծված ձեռագրերից մեզ է հասել 1465-1473 թվականների միջակայքում գրված մի բժշկարան:

ԺԵ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ, Բ, Երևան, 1958, էջ 350: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

Քահանա
1843 թ․

1843 թ. փետրվարին Սբ. Աստվածածին եկեղեցու համար քահանա է ձեռնադրվել Աբրահամ Հովհաննիսյանը:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 1158, թ. 15: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

Վիմագրեր

Ներկայումս իսպառ ոչնչացված եկեղեցու որմերին պահպանված մեծարժեք վիմագրերի վերծանությամբ նախկինում զբաղվել է միայն ֆրանսիացի հետազոտող Մ. Բրոսեն:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Սբ. Աստվածածնի եկեղեցու արևելյան պատին.
Աբրահամ աբեղայ կանգեցի եկեղեցի. Ա(ստուա)ծ ողորմի:

Հրատ. Rapports (II) sur un voyage archéologique dans la Géorgie et dans l’Arménie executé (en 1847-1848) par M. Brosset, livre 2, St-Pb., 1850, էջ 142: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Շինարարական 1356 թ․

Սբ. Աստվածածնի եկեղեցու արևելյան պատին. «Ավելի ներքև, մարմարի սալ է` ձախ կողմում քայքայված».
...ազ Շարասլադին շինեաց քե|...ցի թվ ՊԵ (1356) նոր շինեաց ագեստ | ...վ Շրասլադն. թվ ՊՂԱ (1442):

Հրատ. Rapports (II) sur un voyage archéologique dans la Géorgie et dans l’Arménie executé (en 1847-1848) par M. Brosset, livre 2, St-Pb., 1850, էջ 142: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 128: Ծանոթ. անձնանվան խնդրում վերծանությունը սխալ է թվում:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Սբ. Աստվածամոր