Սբ. Պողոս-Պետրոս Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Պողոս-Պետրոս Եկեղեցի

Վրաստան / Ախալցխա / Ածղոր

Պատմություն

Ածղորում հայոց եկեղեցու կամ մատուռի գոյությունը, պայմանավորված առնվազն միջնադարից տեղում հայ համայնքի գոյության հետ, պետք է որ հին պատմություն ունենար, սակայն վավերագրերում նրա մասին առաջին վկայություններին հանդիպում ենք միայն 1830-ական թվականներից: Մասնավորապես 1837 թ. կազմված Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցու շարժական գույքի ցուցակից երևում է, որ այդ թվականին այլ իրերի թվում եկեղեցում պահվել են ծիսական 6 գիրք (2 Շարական, 2 Ժամագիրք, 1 Ճաշոց և 1 Հայսմավուրք), ինչպես նաև 238 մսխալ արժողության արծաթե իրեր և այլն:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 39, թ. 133: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 190:

1840 — 1842 թթ․

1840-1842 թվականներին հիշատակվում է որպես փայտաշեն կառույց:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4, գ. 3802, թ. 66-67 և գ. 3805, թ. 76-77: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 190:

1846 թ․

1846 թ. եկեղեցուն էին պատկանում 5 տուն և 3 կրպակ:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 4, գ. 1100, թ. 37: Տե՛ս նաև Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 4, գ. 1100, թ. 114: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 190:

Ամենայն հավանականությամբ, այս եկեղեցու գոյությունն է վկայել ֆրանսիացի հետազոտող Մ. Բրոսեն 1840-ականների երկրորդ կեսին. «Ածղուրով անցնելիս տեսանք, որ այնտեղ շուկայի մոտ հայկական փոքր մատուռ կա»:

Rapports (II) sur un voyage archéologique dans la Géorgie et dans l’Arménie executé (en 1847-1848) par M. Brosset, livre 2, St-Pb., 1850, էջ 118: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 190:

1863 թ․

Տակավին 1863 թ. եկեղեցին դարձյալ հիշվում է որպես փայտաշեն կառույց, որի` նորոգության կարոտ վիճակը մեկ տարի անց ներկայացվել է այսպես. «...ի գիւղն Ածղօր և տեսեալ թէ առաստաղն սբ. Պօղոս և Պետրոս եկեղեցւոյ նոյն գեղջ կիսովին փթեալ է և միոյ հիւսիսային կողման տասն ոտնաչափ որմն խախտեալ երեցփոխան նորին և զքանի մի գիտակ վարպետս հաւաքելով բարեհաճեալ են շուտով վերանորոգել զայն գնահատելով ի շինութիւն առաստաղին և հիւսիսային կողման տասն ոտնաչափ որմի ծախել յեկեղեցական արդեանց զհարիւր յիսուն ռուբլի արծաթ...»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4254, թ. 94: Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4429, թ. 7: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 190-191:

1875 թ․

1875 թ. եկեղեցին Ախալցխայի հայոց հոգևոր առաջնորդի կարգադրությամբ փակվել է, սակայն նույն թվականի սեպտեմբերի 11-ի լրատվության համաձայն` վերաբացվել միևնույն առաջնորդի թույլտվությամբ:

«Արձագանք», 1875, N 35, էջ 3: Եկեղեցին փակելու պատճառը հետևյալն էր. «Տեղւոյս եկեղեցու համար Ախալցխայի հոգևոր կառավարութենից ուղարկուեցաւ «մի ճաշոց» գիրք, որի համար այստեղի աղքատ ժողովուրդը պէտք է 150 րուբլ. վճարէր: Բայց որովհետև նա կարողութիւն չունէր, իւր քահանայի միջոցով յայտնեց հոգևոր իշխանութեանը, որ այդքան մեծ գումար չեն կարող վճարել: Երբ քահանան այս լուրը հասցնում է Ախալցխայի յաջորդին, նրանից պատուէր է ստանում ժամասացութիւնը դադարեցնել և փակել եկեղեցին: Այսպիսով այդ խեղճ մարդիկ քանի ժամանակից եկեղեցու երես չը կարողացան տեսնել: Բացառութիւն չեղաւ մինչև անգամ շաբաթ և կիրակի օրերի համար, երբ մեր եկեղեցին ամսոյս օգոստոսի 15-ին տօնում էր Աստուածածնայ տօնը: Սրանից երեք օր առաջ, երբ Ախալցխայի յաջորդը գնում էր Թիֆլիս և անցաւ այստեղից, ժողովուրդը շրջապատեց նորա կառքը և խնդրում էր թոյլտուութիւն բաց անել եկեղեցին, բայց յաջորդը, ասում են, պատասխանեց, որ մինչև ժողովուրդը իւր սեպհական գրպանից չը վճարէ 150 ր. եկեղեցին փակ կը մնայ: Խեղճ մարդիկ յուսահատուած ստիպուած էին ասել, որ եթէ եկեղեցին չը բացուի նրանք օտար դաւանութիւն կընդունեն, բայց այնուամենայնիւ եկեղեցին մինչև այժմ մնում է փակուած»: «Մշակ», 1875, N 36, էջ 4: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 191:

1885 թ․

1885 թ. նշվել է, որ «Հայք ունին մի եկեղեցի անշուք...»:

«Արձագանք», 1885, N 4, էջ 58: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 191:

Ածղորի եկեղեցին միևնույն անվամբ հիշվում է նաև 1906 և 1911 թվականներին:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3915, թ. 42: Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 682, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 191:

1974 թ․

Ըստ տեղացիների վկայության` 1974 թ. եկեղեցին քանդել են երկաթգծի կառուցման ժամանակ:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 191:

Նորոգություն
19 դ․

ԺԹ դարավերջին արդեն իսպառ քայքայված և նորոգության խիստ կարոտ եկեղեցու շենքը վերակառուցելու աշխատանքներին ածղորցիները ձեռնամուխ են լինում 1901 թ. «Մենք հայ հասարակութիւնս Ազղօր գիւղի ձեռնարկեցինք վերանորոգելու մեր գիւղի սուրբ Պօղոս և Պետրոս եկեղեցին, եկեղեցու շինութիւնը հասցուցինք մինչև պատերը աւարտելն մնաց տանիքը ծածկել միջոցներս հատաւ, դիմում ենք Վեհափառութեանդ նպաստ մը հայթայթել եկեղեցին աւարտելու նպատակաւ...»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 421, թ. 23: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 191:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2008 թ․

Եկեղեցու մնացորդները:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2008 թ․

Եկեղեցու մնացորդները:

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գծագիր
Տարեթիվ 2008 թ․

Լուսամուտի չափագրություն