Սբ. Խաչ Հայ կաթոլիկ եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Խաչ Հայ կաթոլիկ եկեղեցի

Վրաստան / Ախալցխա / Իվլիտա

Պատմություն

Արևմտյան ճակատից բացված միակ մուտքի բարավորին փորագրված են երեք տարեթվեր, երկուսը` հայոց թվականով` ՌՃ (1651) և ՌՃԽ (1691), մեկը` փրկչականով` 1782: Ենթադրելի է, որ ամենավաղ թվագրությունը` 1651 թ., կառուցման, իսկ հետագա երկուսը նորոգությունների տարեթվերը լինեն:

Երեք տարեթվերն էլ առաջին անգամ հրատարակել է Մ. Բրոսեն (Rapports (II) sur un voyage archéologique dans la Géorgie et dans l’Arménie executé (en 1847-1848) par M. Brosset, livre 2, St-Pb., 1850, էջ 140): Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 196:

Մինչդեռ տեղեկագրերից մեկում հանիրավի անտեսվել է 1651 թվականի փորագրությունը, և իբրև եկեղեցու կառուցման թվական` նշված է 1691-ը. «Իվլիտու ժողովրդապետական քարաշէն եկեղեցի, յանուն ս. Խաչի, յամի 1691, ծախիւք Ախալցխաբնակ Մեփիսով եղբարց»:

Օրացոյց եւ պատկեր տօնից, Թիֆլիս, 1916, էջ 77-78: Ի դեպ, Մեփիսյան եղբայրները հայտնի են Մխիթարյան միաբանությանը կատարած նվիրատվության կապակցությամբ. «...մեծահարուստ Մեփիսեանները, որոնք յետագայում Վենետիկի Մխիթարեաններին նուիրեցին հայերէն հնագոյն ձեռագրերից մէկը` Մլքէ թագուհու Աւետարանը» (Յակոբեան Պ., Հրաւէր ողջմտութեան, Ս. Էջմիածին, 1993, էջ 87): Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 196:

1903 — 1905 թթ․

1903-1905 թվականներին նահանգային իշխանությունների հետ գրագրություն է եղել Իվլիտայի հին եկեղեցու տեղում նոր եկեղեցի կառուցելու վերաբերյալ:

Վրաստանի ազգային դիվան, ֆ. 204, ց. 1, գ. 2298, թ. 3-17: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 197:

1911 թ․

1911 թ. եկեղեցին ենթարկվել է կողոպտիչների ավազակային հարձակման, իսկ 1915 թ. նախատեսված էին 212 ռ. 58 կոպ. ծախս պահանջող նորոգություններ, այդ թվում` զանգակատան կառուցում:

“Курьер-копейня”, 1911, N 83, էջ 3: Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 34, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 197:

Ճարտարապետություն

Քարաշեն, գեղազարդ փայտյա խոյակներով ավարտվող չորս փայտե սյուներով և փայտածածկով, արևմտյան ճակատից բացված միակ մուտքով կառույց է:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 196:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Տապանաքար եկեղեցու շարվածքում:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Ճարտարապետական բեկոր:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Ճարտարապետական բեկոր:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Եկեղեցու բարավորը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Եկեղեցու բարավորի տարեթիվը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Եկեղեցու բարավորի տարեթիվը: