Մայր եկեղեցի Մատուռ :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Մայր եկեղեցի Մատուռ

Վրաստան / Ախալցխա / Ղուրաթուման

Տեղադրություն

Գտնվում է գյուղից շուրջ 300 մ հյուսիս-արևմուտք:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 237:

Պատմություն
1895 թ․

Առաջին անգամ հիշվում է 1895 թ. «Ծուղրուտից փոքր ինչ հեռու դէպի հիւսիս, անտառի կողքին գտնվում է և «Մայր եկեղեցի» կոչուած մատուռը, որ այժմ քայքայուած է և աւերակ: Մատուռի մէջ ի միջի այլոց գտնվում է մի հրաշակերտ քանդակագործուած խաչաքար, որի վրայ եղած զուտ հայկական արձանագրութիւնից երևում է, որ մատուռը շինուած է 10-րդ դարում ըստ հայկական տոմարի: Այս արձանագրութիւնը դեռ ամբողջապէս կարդացուած չէ, որովհետև մի մասը թաղուած է հողի մէջ»:

«Արձագանք», 1895, N 100, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 237:

Ճարտարապետություն
2007 թ․

2007 թ. հունիսին մենք ևս առիթ ունեցանք տեսնել համեմատաբար փոքր չափերի (6,10 x 4,12 մ) միանավ հորինվածքով Մայր կոչված եկեղեցին: Ծածկը մասամբ կանգուն էր մնացել սոսկ խորանի վրա: Առավել քայքայված դրության մեջ էր արևմտյան ճակատը: Այդ կողմից էր բացված եկեղեցու միակ մուտքը: Դեպի ներս լայնացող պահպանված միակ լուսամուտը բացված է արևելյան ճակատից: Խորանի մեջ` հյուսիսային կողմում միակ խորհրդարանն է: Երկթեք ծածկի տակ առնված երբեմնի տանիքը կանգնած է եղել մեկ զույգ որմնասյուներին խարսխված թաղակիր կամարի վրա: Կառուցված է կոփածո և սրբատաշ քարով: Խորանի մեջ` լուսամուտի տակ, ագուցված է գեղաքանդակ, արձանագիր և միանգամայն ամբողջական մի խաչքար (91 x 77 սմ)` հարդարված ոճավորված հիմնախաչով և զանազան չափերի ևս 12 խաչաքանդակներով, ինչպես նաև խաղողի ողկույզներով: Տարեթիվն արձանագրված է երկտող: Տառերը զբաղեցնում են քանդակներից ազատ մնացած սեղմ մակերեսները:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 238-239:

Նկարագրություն

Նույն հնավայրի և մասնավորապես տեղում պահպանված արձանագիր խաչքարի գոյության մասին գրավոր հաջորդ վկայությունը տրվել է միայն ավելի քան մեկ դար անց. «Ղուրաթումանին շատ մոտ հյուսիսային մի բլրակի վրա` անտառից ներքև, գտնվում է Մայր եկեղեցի կոչվող սրբավայրը, որը Վարդավառի տոնին հնուց ի վեր ամեն տարի լեփ-լեցուն է լինում հայ ուխտավորներով: Թե ինչու է ուխտատեղին Մայր եկեղեցի կոչվել, հայտնի չէ: Դարեր ի վեր խոսք չի եղել, թե որ ազգի ու դավանանքի կառույց է այն: Մուտքը արևմուտքից է, ունի մոտ երեք մետր լայնություն, չորս մետր երկարություն: Բացօդյա է: Մուտքի դիմացի պատին` քարե փոքրիկ լուսամուտի տակ` ուղղակի գետնի մեջ է գտնվում մի մեծ քար: ...փորեցինք խցի հատակը և մի խաչքար գտանք, վրան հայերեն տառեր: Տառերը պարզ կարդացվում են, բայց բառ կազմելը անհնար է, առանց ծածկագրերի նշանակությունը հասկանալու: Միայն կարողացանք պարզել ՋԻԷ 927 (1478) թիւ»:

Վարդանյան Ա., Խաչքարը շարունակում է սպասել..., «Գիտություն», 1996, N 2 (65), էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 237-238:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2007 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇘ Հարավ-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2007 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2007 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2007 թ․

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գծագիր

Հատակագիծ