Սբ. Փրկիչ Հայ կաթոլիկ եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Փրկիչ Հայ կաթոլիկ եկեղեցի

Վրաստան / Ախալցխա / Նաոխրեբ

Պատմություն
1869 թ․

Կառուցվել է 1869 թ.:

«Արձագանք», 1885, N 26, էջ 368: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 245:

1901 թ․

1901 թ. եկեղեցու շենքն արդեն վտանգավոր կերպով խախտված էր. «...երկրաշարժէ վնասուած ըլլալով երկու կողմն բարձրացուած են թեւերուն նման քարաշէն որմեր, որոնք եկեղեցւոյ իւր դիրքին մէջ ունեցած արտաքին ձեւին գեղեցկութիւնը նսեմացուցած են: Եկեղեցւոյ կռնակը որմին մէջ զետեղուած կը տեսնուի քար մը, որուն վրայ քանդակուած է 1860, իւր շինութեան թուականը»:

Քօսեան Յ., Ախալցխա, «Հանդէս Ամսօրեայ», 1902, մարտ, էջ 83: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 245:

Խորհրդային տարիներին Սբ. Փրկիչ եկեղեցին շարունակել է գործել, քանի որ 1937-1938 թվականներին նաոխրեբցիները մեծ աղմուկ են բարձրացրել և շրջանի ղեկավարությանը թույլ չեն տվել իրագործելու իրենց նպատակը: Կոլտնտեսության նախագահ Ներսես Տիգրանի Մելքոնյանի, իսկ հետպատերազմյան տարիներին կոլտնտեսության նախագահ Զաքեոս Մկրտչի Մուրադյանի ջանքերով եկեղեցին չեն փակել:

Համաձայն գյուղի տարեց բնակիչների վկայության: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 245:

1989 թ․

1989 թ. եկեղեցին թեև կանգուն, սակայն քայքայված և գրեթե վթարային վիճակում էր: Սողանքի վրա գտնվող եկեղեցին կանգուն պահելու մտահոգությամբ տեղացիները եկեղեցին շրջափակել են մետաղական գոտիների մեջ: Այդպես էր նաև 2007 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 245:

Գրչօջախներ
1686 թ․

Տպագիր Ճաշոց. եկեղեցում ցարդ պահվում է 1686 թ. Վենետիկում լույս ընծայված մեծադիր մի մատյան. «Ճաշոց գիրգ գեղեցկատիպ եւ վայելուչ գաղափարեացել ’ի մատենից հնոց թագաւորացն հայոց տպագրեցեալ ի հայրապետութեան սրբոյն աթոռոյն Էջմիածնի տն. Եղիազարու սրբազան կաթուղիկոսին, ներ տպարանում ճուղայեցի խօճայ Սահրատի որդի պարոն Գասպարին, եւ Թաթէոսի երիցու Երևանցւոյ Համազասպեան, ի թուականութեան Արամեան ՌՃԼԵ, յամսեանն յունվարի ԺԵ, իսկ ի թուի փրկչին 1686, ի Վէնէտիկ», որի սկզբում միևնույն էջի վրա ընթեռնելի են 1726 և 1883 թվականների զույգ հիշատակարաններ. Ա «Յիշատակ է սբ. տառս կանպիրցի Յայվազին և կնոչն Սառային և դստերն Մարինոսին և եղբօրն Մովսէսին, որ եթ յիշատակ մշտնջենաւոր ի ձեռն ուղղադաւան քահանայից և ժողովրդոց, զի որքան ընթեռնեցուն զայս սուրբ մատեանս աստուած ողորմի ասասցէն միով հայր մերիւ և միով ողջունիւ և աւուր համբարձման յիշեսցէն ’ի պատարագն վասն այն գրի աստ: Թվին հայոց ՌՃՀԵ (1726)-ին»: Բ «’Ի թւոյն հազար ութը հարիւր ութսուն և երեքին (1883) գիրքս այս, որ էր յոյժ մեծ նորոգեցաւ ի ձեռն ժառանգաց կանպիրցի Այվազի որդւոց` Պապօի, Յովսէփի և Միքայէլի Պետրոսովներուն և եղեւ երկու գիրք, որոնք խնդրեն ընթեռնողաց ասել մի-մի հայր մեր և մի մի ողջոյն քահանայից յաւուր Համբարձման առնուլ մի ձայնաւոր պատարագ առ ի հոգևոր օգնութիւն հանգուցեալ նուիրողաց այս մատեանիս»:

Հայտնի է, որ 1936 թ. գյուղի ծխատեր Սարգիս քահանան, անսալով կառավարության պահանջին, իր տանը եղած գրքերը ստիպված հավաքում է մի պարկի մեջ և փոխադրում եկեղեցի` շրջանային ղեկավարությանը հանձնելու համար: Նրա եղբոր թոռը` 12-ամյա Զաքեոս Մելիքյանը, պարկի միջից կարողանում է երկու գիրք հանել և թաքցնել իրենց թոնրատանը: Ներկա Ճաշոցը փրկված զույգ գրքերից մեկն է: Մատյանի մասին համառոտ, սակայն, բավականին սխալ տեղեկություններ կան Հ. Հակոբյանի նշյալ գրքում (էջ 151): Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 247:

Նորոգություն
1886 թ․

Հասարակության ծախսով հիմնովին վերակառուցվել է 1886 թ.:

Օրացոյց եւ պատկեր տօնից, Թիֆլիս, 1916, էջ 79: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 245:

1965 թ․

Հայտնի է, որ մոտակա քարածխի հանքի շահագործման հետևանքով եկեղեցին բավական վնասվել էր և կարոտ էր նորոգության: 1965 թ. այն իրականություն է դառնում. դրանում մեծ էր տիրացու Պետրոս Մուրադյանի և Պողոս Սահակյանի դերը:

Համաձայն գյուղի տարեց բնակիչների վկայության: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 245:

Նվիրատվություններ

Տարիներ շարունակ եկեղեցուն նվիրաբերվել են զանազան իրեր, որոնց թվում եղել են նաև արձանագրվածներ: 1901 թ. դրանց մի մասի (ընդամենը 10 միավոր) հիշատակագրերը գրի է առել և հրատարակել է Հ. Քոսյանը:

Քօսեան Յ., Ախալցխա, «Հանդէս Ամսօրեայ», 1902, մարտ, էջ 83: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 246:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2007 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Լուիզա Մոսոյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2006 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Լուիզա Մոսոյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2006 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2007 թ․

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գծագիր

Հատակագիծ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ