Խաչքար :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Խաչքար

Թուրքիա / Վան / Գյավաշ / Շատվան

Տեղադրություն
2006 թ․

2006 թ. Վասպուրականի Ռշտունիք գավառի երկու տարբեր հնավայրերում հայտնաբերվեց ցայժմ պատմությանն անհայտ միանգամից երկու նոր ծածկագիր հուշարձան, երկուսն էլ փորագրված խաչքարերի վրա: Դրանցից մեկը գտնվում է Շատվան հինավուրց գյուղի` տակնուվրա արված գերեզմանոցում:

Հարկ է նշել, որ երբեմնի գերեզմանոցի խաչքարերի մի մասի պահպանման պատճառը դրանք որպես ոչխարներին աղ տալու սեղան գործածելն էր: Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 25:

Նկարագրություն

Ծածկագիր հուշարձանը գտնվում է Ռշտունյաց Շատվան գյուղի ավերված գերեզմանոցում (ծ. մ. 1926 մ), որտեղ միջնադարյան տեղահան և մեծ մասամբ կոտրատված շուրջ երկու տասնյակ խաչքարերի թվում գտնվեց մեկը` կերտված կապտավուն բազալտից (պահպանվել է խաչքարի ստորին կեսը, չափերը` 120 սմ բարձրություն և 130 սմ լայնություն):

Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 26:

Խաչքարը հարդարված է կենաց ծառից սկիզբ առնող հիմնախաչով, որի երկու կողմերում պատկերված են շրջանակներով ներփակված գեղաքանդակ բուսական վարդյակներին հենված մեկական համանման փոքր խաչեր: Նույնաոճ ավելի փոքր ևս մի խաչ էլ քանդակված է հիմնախաչի ստորին թևի աջ կողմում: Հորինվածքը երիզում են երկու կողմերից բուսազարդ խոյակներով զարդարված և խորանանման կամարով միացած զույգ սյուները:

Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 26:

Երկտող արձանագրությունը զետեղված է հիմնախաչի թևերի միջակայքում (2 տող), իսկ եռատող ծածկագրությունը ստորին մասում (2 տող) է և ձախ եզրին (1 տող)` յուրաքանչյուրը փորագրված ծածկագրման մի եղանակով: Առաջին տողը ծածկագրված է մեզ արդեն ծանոթ սյունակետագիր եղանակով: |...... ||||: |. ||||..... |... ||: ||||: ||...... ||||..... |...... ||.... |. |||....... ||||: զ Ս ա ր գ ի ս կ ր զ խ ա չ ս ||...... |. |||.... ||...... |||.... |..... ||||...... |: |. ||||..... |....... կ ա ն կ ն ե ց բ ա ր է Ծածկագրի վերծանությանը հարկ է հավելել նաև սղված կամ չփորագրված մի քանի տառերը, որով կստանանք հետևյալը. ԶՍարգիս կր(աւնաւոր) զխաչս կանկնեց(ի), բարէ(խաւս):

Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 26:

Հաջորդ ծածկագրությունը ևս 1 տողով փորագրված է գումարգիր եղանակով: Գոյություն ունի գումարգիր ծածկագրության վերծանության մի քանի բանալի: Այստեղ գործածված է գումարման գործողությունը, այսինքն` գաղտնագրված մեկ տառի թվական արժեքը կազմում է երկու տառի գումարը (այսպես, օրինակ` «ԳԳ»-ն (3+3) հավասար է «Զ» տառին (6), բացառություն է կազմում միայն «Ա» տառը, որն օգտագործված է իր հնչյունական արժեքով: ԳԳ ՌՌ Ա ՍՎ ԱԲ ԺԺ ՌՌ ՃՄ ԺԺ ՄՅ ԲԳ ՎՎ ԳԴ ՏՐ զ Ս ա ր գ ի ս յ ի շ ե ց է ք

Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 26:

Երրորդ տողը ծածկագրված է եղբայրգիր եղանակով, այսինքն` յուրաքանչյուր տառ փոխարինում է իր նախորդին: Վ Բ Ց Դ Լ Վ Ս ա ր գ ի ս

Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 28:

Ամբողջական արձանագրությունն է. Տ(է)ր Ա(ստուա)ծ | Յ(իսու)ս Ք(րիստո)ս, | զՍարգիս կր(աւնաւոր) զխաչս կանկնեց(ի), բարէ(խաւս), | զՍարգիս յիշեցէք, | Սարգիս:

Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 28:

Արձանագրություն, Հայերեն, Ծածկագիր, Հիշատակագրություն

Երկտող արձանագրությունը զետեղված է հիմնախաչի թևերի միջակայքում (2 տող), իսկ եռատող ծածկագրությունը ստորին մասում (2 տող) է և ձախ եզրին (1 տող)` յուրաքանչյուրը փորագրված ծածկագրման մի եղանակով: Առաջին տողը ծածկագրված է սյունակետագիր եղանակով: Հաջորդ ծածկագրությունը ևս 1 տողով փորագրված է գումարգիր եղանակով: Գոյություն ունի գումարգիր ծածկագրության վերծանության մի քանի բանալի: Այստեղ գործածված է գումարման գործողությունը, այսինքն` գաղտնագրված մեկ տառի թվական արժեքը կազմում է երկու տառի գումարը (այսպես, օրինակ` «ԳԳ»-ն (3+3) հավասար է «Զ» տառին (6), բացառություն է կազմում միայն «Ա» տառը, որն օգտագործված է իր հնչյունական արժեքով: Երրորդ տողը ծածկագրված է եղբայրգիր եղանակով, այսինքն` յուրաքանչյուր տառ փոխարինում է իր նախորդին:
Ծածկագրի վերծանությանը հարկ է հավելել նաև սղված կամ չփորագրված մի քանի տառերը, որով կստանանք հետևյալը. ԶՍարգիս կր(աւնաւոր) զխաչս կանկնեց(ի), բարէ(խաւս): Հաջորդ ծածկագրությունը ևս 1 տողով փորագրված է գումարգիր եղանակով. ԳԳ ՌՌ Ա ՍՎ ԱԲ ԺԺ ՌՌ ՃՄ ԺԺ ՄՅ ԲԳ ՎՎ ԳԴ ՏՐ զ Ս ա ր գ ի ս յ ի շ ե ց է ք Երրորդ տողը ծածկագրված է եղբայրգիր եղանակով, այսինքն` յուրաքանչյուր տառ փոխարինում է իր նախորդին. Վ Բ Ց Դ Լ Վ Ս ա ր գ ի ս Ամբողջական արձանագրությունն է. Տ(է)ր Ա(ստուա)ծ | Յ(իսու)ս Ք(րիստո)ս, | զՍարգիս կր(աւնաւոր) զխաչս կանկնեց(ի), բարէ(խաւս), | զՍարգիս յիշեցէք, | Սարգիս:

Էմմա Աբրահամյան, Նորահայտ երկու ծածկագիր Ռշտունիքից, «Վարձք», 2011, N 4, էջ 26, 28:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2006 թ․

Տեսակը Գրչանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գրչանկար
Տարեթիվ 2009 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2006 թ․