Բերդավանք Վանք :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Բերդավանք Վանք

ՀՀ / Տավուշ / Նոյեմբերյան / Ոսկեպար

Տեղադրություն

Գտնվում է Ոսկեպար գյուղից 6 կմ արևմուտք` համանուն գետի ձախակողմյան հարավարևելահայաց անտառածածկ լեռնալանջին` ծովի մակերևույթից 1054 մ բարձրության վրա (N 41°03՛18.96՛՛; E 044°59՛04.74՛՛):

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 28:

Ճարտարապետություն

Պատմական բուն անունը մոռացված և տեղացիների շրջանում սոսկ Բերդավանք հասարակ անվամբ հայտնի վանքը բաղկացած է արևմտյան ճակատի ողջ լայնությամբ կից սրահով կենտրոնագմբեթ հորինվածքով մեկ եկեղեցուց` շրջափակված եկեղեցամերձ տարածքը պարփակած ամրակուռ բազմանկյուն պարսպապատով: Վերջինիս առավել լավ պահպանված արևելյան հատվածը (երկարությունը` 73,5 մ) հզորացված է կիսաբոլորակ երեք աշտարակներով: Վանքն ունեցել է նաև կրկնապարիսպ, որից պահպանվել է միայն հարավարևելյան հատվածը` անկյունային կիսաշտարակով հանդերձ:

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 28-29:

Արևելյան կողմում կրկնահարկ զույգ ավանդատներով կենտրոնագմբեթ եկեղեցին թե՛ հորինվածքային և թե՛ կառուցողական առանձնահատկություններով հար և նման է ուղիղ գծով միայն 4 կմ հեռավորության վրա գտնվող, ըստ ամենայնի, համաժամանակյա կառույց Կիրանցի վանքի եկեղեցուն (չափերը` 18,20 x 12,81 մ), սակայն գերազանցում է վերջինիս իր արտաքին չափերով (25,40 x 16,82 մ):

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 29:

Ինչպես Կիրանցի վանքում, այստեղ ևս եկեղեցին կառուցված է գլխավորապես 25,5-27 x 26 x 4,5-4,8 սմ չափի թրծված աղյուսով, որոնց մեջ հանդիպում են նաև ջնարակվածները (մասնավորապես կապույտ գույնի): Ինչպես եկեղեցու, այնպես էլ սրահի քիվերը քարակերտ են և այն էլ` պատված շքեղ զարդաքանդակներով:

Ի դեպ, վանքի քիվաքարերից մեկը դեռևս խորհրդային տարիներին փոխադրվել և գործածվել է Գրիգորյանների (նախկինում՝ Թալանի) աղբյուրի (N 41°03՛31.38՛՛; E 044°59՛21.66՛՛; ծ. մ. 1035 մ) շինարարության մեջ: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 29, 32:

Նկարագրություն

Կառույցը ներքուստ սվաղված է եղել և պատված հարուստ որմնանկարներով, որոնք ներկայումս սվաղի շերտի պահպանված հատվածներում ներկայանում են միայն առանձին դրվագների տեսքով: Վերջիններս կառույցի` արդեն շատ վաղուց կործանված լինելու և տևաբար բաց երկնքի տակ մնալու հետևանքով ենթարկվել են բնության քայքայիչ ազդեցությանը, որի արդյունքում էլ բավականաչափ գունաթափվել են, իսկ տեղ-տեղ` իսպառ չեզոքացել:

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 32-33:

Ներկայումս եկեղեցուց պահպանվել են հյուսիսային կրկնահարկ ավանդատունը, նրան հարող խորանի հյուսիսային կորության մի մասը (մինչև խորանից բացված երեք լուսամուտներից հյուսիսայինի կողապատը) և արևմտյան որմի հյուսիսային անկյանը հարող հատվածը: Եկեղեցուն արևմուտքից կից սրահից էլ քայքայված դրության մեջ դեռևս հարատևում է կառույցի հյուսիսային թևը:

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 33:

Քննելով եկեղեցու հորինվածքային, ճարտարապետական, ոճական և գեղարվեստական առանձնահատկությունները, ինչպես նաև համեմատական ուսումնասիրությամբ հուշարձանը համադրելով տարածաշրջանի համանման այլ վանքերի ու եկեղեցիների հետ (ի մասնավորի` Կիրանց վանքի)` աներկբայորեն կարելի է եզրահանգել, որ Բերդավանքը, ի թիվս հյուսիսարևելյան Հայաստանի մի շարք այլ հնավայրերում պահպանված հուշարձանների, եղել է հայ քաղկեդոնականների ջանքերով ԺԳ դարում հիմնված և գործած հոգևոր նշանակալի կենտրոններից մեկը:

Ցավալի է, որ Բերդավանքը մինչև 1950-ական թթ. որպես աղյուսի հանքավայր է ծառայել մերձաբնակ ադրբեջանցիների համար, որոնք թոնիրներ կառուցելու նպատակով անվերջ քանդել են աղյուսակերտ եկեղեցին և այդ կերպ մեծապես սպառել չքնաղագեղ եզակի կառույցը: Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 33:

Որմնանկար

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 33:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Դրվագ Բերդավանքի եկեղեցու որմնանկարներից

Որմնանկար

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 33:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Դրվագ Բերդավանքի եկեղեցու որմնանկարներից

Որմնանկար

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 33:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Դրվագ Բերդավանքի եկեղեցու որմնանկարներից

Որմնանկար

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 33:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Դրվագ Բերդավանքի եկեղեցու որմնանկարներից

Որմնանկար

Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, էջ 33:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Դրվագ Բերդավանքի եկեղեցու որմնանկարներից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված Բերդավանքի բրգաշար շրջապարսպի արևելյան հատվածից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված Բերդավանքի բրգաշար շրջապարսպի արևելյան հատվածից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված Բերդավանքի բրգաշար շրջապարսպի արևելյան հատվածից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված Բերդավանքի բրգաշար շրջապարսպի արևելյան հատվածից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Հատված Բերդավանքի բրգաշար շրջապարսպի արևելյան հատվածից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գծագիր

Հատակագիծ

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գծագիր

Եկեղեցու հատակագիծը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇐ Արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Սրահի մնացորդները հարավից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Հատված Բերդավանքի եկեղեցու ավերակներից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Հատված Բերդավանքի եկեղեցու ավերակներից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Հատված Բերդավանքի եկեղեցու ավերակներից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Հատված Բերդավանքի եկեղեցու ավերակներից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2012 թ․

Բերդավանքի եկեղեցու կրկնահարկ ավանդատունը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2012 թ․

Բերդավանքի եկեղեցու կրկնահարկ ավանդատունը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված սրահի քանդակազարդ քիվերից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված Բերդավանքի եկեղեցու քանդակազարդ քիվերից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2012 թ․

Հատված Բերդավանքի եկեղեցու քանդակազարդ քիվերից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Ջնարակված աղյուս

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված սրահի քանդակազարդ քիվերից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված Բերդավանքի եկեղեցու քանդակազարդ քիվերից