Սրբապատկեր :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սրբապատկեր 1655 թ․

Սիրիա / Հալեպ / Հալեպ

Արձանագրություն, Հայերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 1655 թ․

Սրբապատկեր «Տիրամոր թագադրումը Գրիգոր Լուսավորչի և Սբ. Ստեփանոս Նախավկայի հետ». ամրացված է Մեծ եկեղեցու հյուսիսային որմի արևմտյան մասում: Մոմազօծ միակտոր հաստ կտավի վրա (չափերն են՝ 285 x 173 սմ) պատկերված յուղաներկ նկարն ունի փայտյա ոսկեզօծ շրջանակ (լայն.՝ 12 սմ): Կենտրոնում Մարիամ Աստվածածինն է՝ նստած «... ոսկեզօծ զարդարուն թիկնաթոռի մը մէջ: Հագած է մանուշակի կարմիր միակտոր պարեգօտ. թևնոցներու և վիզի բերանները ոսկենկար ծաղկեայ երիզ: Վրան առած է... միակտոր լազուարտ ծածկոց...: Պատմուճանին վրայ ոսկեզօծ ծաղկեփունջերու մէջ տիրող տեսակներն են Հալէպի գեղեցիկ մեխակը, վարդն ու նարնջածաղիկը...: Պատմուճանին ամբողջ եզերքը ոսկեզօծ գեղեցիկ բանուածք ունի...: Աստուածամայրը... աջ ձեռքին մէջ բռնած է ճերմակ շուշանի ծաղկեալ ոստ մը...: Յիսուս, նկարին վրայ, բաւական մեծ է, 87 սնդմ. երկարութեան մը վրայ և կը համեմատի մօրը հետ, որ 160 սնդմ. երկարութիւն մը կը գրաւէ... ձախ ձեռքին մէջ կը կրէ ոսկեզօծ խաչանիշ գունդը, որուն մէջքէն... և վերի կիսագունդէն ոսկեզօծ գօտիներ անցած են, մութ կապոյտ յատակով: Հագած է գոց կարմիր պարեգօտ, վիզն ու թևերուն բերանները ոսկենկար երիզներով: Վրայի պատմուճանը... համակ ծիրանագոյն, համաչափ ոսկեզօծ ծաղիկներով, ճոխ ոսկեթել նուրբ երիզներով...: Պատմուճանին բոլոր ծաղկեփունջերը յասմիկի նուրբ վարդեակներ ունին: Սև առատ մազեր, սիրուն լուսապսակով, գլխէն վար կը թափին մինչև ուսերը... Աստուածամօր առջև ծնրադրած (է) Յովհաննես Մկրտիչ, որուն սև գօտիով մը սեղմուած մանուշակի կարմիր պարեգօտին կարճ թևերը կը վերջանան ժանեկազարդ սև երիզներով, իսկ պատմուճանը, կարմրագոյն...: Ամպեղէն կոհակներով շրջապատուած Տիրամօր աջ կողմը կանգնած է Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ... 141 սնդմ. բարձրութեամբ... ձախ անութին տակ կը կրէ հովուական գաւազան, սև տօսախէ, ոսկի գլուխով և գօտիներով: Հագած է սպիտակ ծաղկահիւսկ շապիկ...: Շուրջառը, կարմրագոյն, պարզ, ոսկեհիւս երիզով: Գօտիին աջ կողմէն կախուած է քահանայապետական կոնքեռը, ոսկեհիւս երեք ծոպերով, վրան նշմարւող մանրանկարն է Յիսուսի Յարութիւնը, անաղարտ մնացած և շատ յաջող...: Աջ կուրծքին մանրանկարն է Յիսուսի Մկրտութիւնը..., ուր կ’երևան, պիտակ յաջող աղաւնիի մը տակ, Յիսուս, ձախ կողմը Յովհաննէս և աջ կողմը առաքեալ մը...: Ձախ կուրծքի մանրանկարը կը ներկայացնէ Գաբրիէլի Աւետումը...: Ճոխ եմիփորանի ուրարի մնացեալ մասը, կ’իջնէ մինչև ոտքերը, ոսկեհիւսակ չորս ծոպերով, ուր վերէն վար կ’երևան վեց շարք ընտիր մանրանկարներ, 12 առաքեալներու..., որոնց գլուխը, աջ կողմով, կը կենայ Պետրոս առաքեալ, զոյգ մը բանալիներով... հայրապետական խոյր(ի)... յառաջամասի մանրանկարը... կը ներկայացնէ Աստուածամայրը, ոտքի վրայ, բարձրահասակ, նուրբ, ոսկիի և լազուարտի հանդերձանքով, որուն երկու կողմը, չորս գեղեցկատեսիլ հրեշտակներ կ’երկրպագեն...: Աստուածամօր ձախ կողմի նկարն է Ս. Ստեփաննոս, նոյնքան բարձրութեամբ: Առաջին վկան... երկար սև մազերով...: Գլխուն վրայ կը կրէ ոսկեհիւս, ծաղկենկար սաղաւարտ, որուն վրայ կը տեսնուին... մանրանկարներ...: Նախասարկաւագը հագած է ծաղկեհիւսակ ճոխ շապիկ, կարմրագոյն... ճերմակ ժանեկահիւս վերջաւորութեամբ: Կուրծքն ու կռնակը ոսկեհիւս դիպակ...: Աջ ձեռքով բռնած է ոսկեհուռ բուրվառը, ոսկեայ եօթը բոժոժիկներով...: Մետաքսեայ սև թաշկինակով ձախին բռնած է նոյնպէս ոսկեայ խնկամանը, տաճարաձև...: Մինչև հոս այս բոլորը գոց կապոյտ յատակի վրայ...: Տիրամօր... գլխուն վերևը, երկու ոսկեթև կարմրազգեստ հրեշտակներ կը կրեն ոսկեթագը..., որմէ վեր... երկնային խմբանկարն է..., ուր Հայր Աստուած... լազուարտ պարեգօտով և ոսկեհիւս դիպակեայ պատմուճանով... կը հովանաւորէ երկինքն ու երկիրը...: Երկնային այս... խմբանկարին մէջ... ամպի ծուէններու վրայ նստած դիրքով, կ’երևան չորս խմբագիր աւետարանիչները... բոլորն ալ կարմիր ու լազուարտ զգեստաւորումով...: Նկարին վերին մասը... երկու անկիւններու մէջ... կը ներկայացնէ Գաբրիէլի աւետումը..., հրեշտակապետը, բոսոր պատմուճանով... աջ ձեռքին մէջ կը կրէ կուսական ամբծութեան խորհրդանիշ ծաղկեալ սպիտակ շուշանի ոստը, մինչ միւս անկեան մէջ երևցող կոյսը, ծնրագիր իր աղօթքի կարմրածածկ գրակալին առջև, որուն վրայ բաց վիճակով հայերէն Ս. գիրքը կ’երևայ...: Մարիամ հագած է դեղնագոյն պարեգօտ և պատմուճան...»: Արձանագրությունից պահպանվել է ներկագիր 4 տող.
Կամարին. Յիշ(ա)տ(ա)կ է պատկերս հալապցի մահտ(ե)սի Թումաճանի որդի տիրացու Յoհանին եւ մօրն՝ մահտ(ե)սի Զում(րու)թին, եւ եղբօրն՝ Աբ(րա)համին, եւ քվեր(ա)ցն՝ Շահզ(ա)տին եւ Մարիամին, եւ կողակցուն՝ Լուսիա(յ)ին: Պատկերի ներքնամասում. ... եւ իւր ... ծն[ողաց] ... | ... Ներսէս[ի]ն ... | ի դուռն Ս(ուր)բ Խ (40) ման[կ]աց ե[կեղեցո]յն, թ[վի]ն ՌՃԴ (1655):

Սիւրմէեան Ա., Պատմութիւն Հալէպի հայոց, հ. 3, Փարիզ, 1950, էջ 942: Արձանագրության երկրորդ և երրորդ տողերը հրատարակվում են առաջին անգամ: Րաֆֆի Քորթոշյան, Հալեպի արձանագրությունները, Երևան, 2013, էջ 109:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Հրայր Բազե Խաչերյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2010 թ․