Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի 1595 թ․

Վրաստան / Կախեթ / Ղվարել / Գրեմ

Տեղադրություն
1595 թ․

Գտնվում է քաղաքատեղիի հարավարևմտյան կողմում:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 119:

Պատմություն

Գրեմի հայոց միակ եկեղեցին է, որը, շնորհիվ արևմտյան ճակատում պահպանված եռալեզու շինարարական արձանագրության, իր վրա է բևեռել բազմաթիվ հետազոտողների ուշադրությունը:

Գարլա Սերենա, Երեք ամիս ի Կախէթ.– «Բազմավէպ», 1883, էջ 323: Кикнадзе В., Памятники древности Телавскаго уезда, Сборникъ материаловъ для описания местностей и племенъ Кавказа, вып. VII, Тифлис, 1889, с. 41-43. Кахетия: приложение к справочной книге Старожила.– ”Кавказ”, Тифлис, 1891, № 3, с. 59. ზაქარაია პ., ნაქალაქარი გრემის არქიტექტურა, თბილისი, 1975. с. 118-124.

1595 թ․

Բազմիցս վերահրատարակված այս «արժանապատիվ» արձանագրության համաձայն՝ եկեղեցին կառուցվել է 1595 թ.: Արժանապատիվ, որովհետև եռալեզու (համարյա նույն բովանդակությամբ) արձանագրությունը նախ հայերեն է (մայրենի լեզվով), հետո՝ վրացերեն (երկրի պետական լեզվով) և վերջում՝ պարսկերեն (տարածաշրջանում գերիշխող տերության լեզվով): Երևույթ, որը, ցավոք, բնութագրական չեղավ հետագա, հատկապես ԺԹ–Ի դարերի համար:

შანიძე ა., ფუთურიძე ვ., სამნეოვანი წარწერა გრემში, ენიმკის მოწამბე”, ვ-ვი, თბილისი, 1940, 5-7: კახეთეს ისტორული ძეგლების წარწურები¦ კრებული შეაგინა და გამნარტებები დაურთო თეიმურაზ ბარნაველის, თბილისი, 1961, ¿ç 45-46: Меликсет-Бек Л. М., К толкованию имени “Матарси” Гремской (Грузия) трилингвы конца XVI в.– “Эпиграфика Востока”, Москва-Ленинград, 1966, с. 72-78. Мурадян П. М., Армянская эпиграфика Грузии. Картли и Кахети, Ереван, 1985, с. 158-163:

Ճարտարապետություն
1595 թ․

Սբ. Աստվածածին եկեղեցին, որ, իրավամբ, կարող է համարվել Գրեմի հայոց Մայր եկեղեցի, ունի երկմույթ գմբեթավոր բազիլիկի հորինվածք: Առանձնահատուկ լուծում է տրված ավագ խորանին: Այն ունի ինչպես ստորգետնյա, այնպես էլ վերգետնյա հարկ: Խորանի երկու կողմերի ավանդատները կրկնահարկ են: Դրանց մուտքերը առաջին հարկում բացված են սրահի, իսկ 2-րդ հարկում՝ խորանի մեջ: Հյուսիսային պատի մեջ՝ իր ավանդական տեղում է մկրտարանի խորշը: Իսպառ կործանված թմբուկը կանգնած է եղել մեկ զույգ սյուների և մեկ զույգ որմնասյուների վրա: Երեք մուտքերը բացված են հյուսիսային, հարավային և արևմտյան ճակատներից: Կառուցված է անկանոն եզրագծերով, սակայն սրբատաշ մակերեսով քարով, աղյուսով և կրաշաղախով: Ծածկերը կղմինդրապատ են: Արտաքին չափերն են՝ 10,65 x 7,25 մ:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 120:

Նորոգություն
1595 թ․

1988 թ. եկեղեցին առնված էր փայտամածի տակ, և ընթանում էին վերականգնման աշխատանքներ:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 120:

Նկարագրություն

Եկեղեցին ունեցել է ընդարձակ մակերես ներառած շրջապարիսպ: Վերջինս հարավարևմտյան կողմում ունի լայն ու բարձր դարպաս:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 120:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1985 թ․

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու տեսքը հարավ-արևմուտքից՝ նորոգումից առաջ :

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու տեսքը ` նորոգման ընթացքում:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1998 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1998 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1998 թ․

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու արևելյան, արևմտյան և հյուսիսային ճակատները

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու կտրվածքը դեպի արևելք և հարավ

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու հատակագիծը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Սբ. Աստվծածին եկեղեցի, 1595 թ.:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու եռալեզվյան արձանագրությունը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու եռալեզվյան արձանագրությունը:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Թարսագալավանի