Սբ. Գևորգ Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Գևորգ Եկեղեցի 1793 թ․

Վրաստան / Կախեթ / Սղնախ / Սղնախ

Պատմություն
1793 թ․

Կառուցվել է 1793 թ. «Ի քաղաքն Սղնախ, ի մէջ պարսպի գոյ եկեղեցի մի առանց յարկի, միմեայն զորմունս քարիւ և բռամբ կառուցեալ յանուն Սրբոյն Գէորգեայ յամի 1793, որոյ առաստաղն է եղեգնածածկ, արդեամբ հասարակութեան»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 32:

1902 թ․

1902 թ. Սբ. Գևորգ եկեղեցու երեցփոխ էր ընտրվել Վ. Տեր-Հակոբյանը, որը 1909 թ. վերստին ընտրվել էր նույն պաշտոնում:

“Закавказье”, 1909, № 154, с. 3.

1911 թ․

1911 թ. դրությամբ Սբ. Գևորգ եկեղեցուն են պատկանել պարսպից դուրս գտնվող որոշ ազատ հողատարածություններ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 682, թ. 107, 114:

1924 թ․

Եկեղեցին փակվել է 1924 թ. հունվարի 22-ին և հարմարեցվել ակումբի:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 409, ց. 1, գ. 3146, թ. 10:

Ճարտարապետություն

Սբ. Գևորգ եկեղեցին ցայսօր կանգուն է և, իրավամբ, Սղնախ քաղաքի ճարտարապետական զարդն ու խորհրդանիշը կարող է համարվել: Այն բավականին յուրատեսակ հորինվածքով, ներքուստ միանավ, արտաքուստ եռանավ բազիլիկներին բնորոշ ծածկերով թաղակապ կառույց է: Արտաքին չափերն են՝ 15,45 x 9,70 մ: Արևելյան կողմում կիսաշրջանաձև եզրագծով խորանից հարավ և հյուսիս կրկնահարկ ավանդատներն են: Հյուսիսային պատի մեջ պահպանվում է մկրտարանի ավազանը: Որմերին նկատվում են հայերեն մակագրություններով կիսաեղծ որմնանկարներ: Ունի երեք մուտք (արևմտյան, հյուսիսային և հարավային ճակատներում): Կառուցված է աղյուսով, անմշակ քարերով ու կրաշաղախով: Կղմինդրածածկ երկլանջ ծածկերի կենտրոնում կանգուն է սրածայր վեղարով ավարտվող փոքրիկ զանգակատունը: Գլխավոր և քաղաքի բոլոր ծայրերից տեսանելի բարձրաշեն զանգակատունը գտնվում է եկեղեցուց մի քանի մետր հարավ-արևելք՝ պարսպապատին կից: Վերջինս ունի կամարակապ դարպաս: Ի դեպ, Սբ. Գևորգ եկեղեցուց հեռու չէ այն տունը, ուր ծնվել է մեծանուն նկարիչ Գևորգ Բաշինջաղյանը:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 187:

Նորոգություն
1851 թ․

Իր գոյության ընթացքում Սբ. Գևորգ եկեղեցին ենթարկվել է մի շարք նորոգումների: Այսպես, 1851 թ. երեցփոխ Հովսեփ Մխիթարյանի օրոք կատարվել են 820 ռ. 39 կոպ. գումարի աշխատանքներ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3438, թ. 5:

1861 թ․

Այլ վավերագրերից տեղեկանում ենք, որ 1861 թ., առանց հոգևոր իշխանությունների թույլտվությունը ստանալու, Սբ. Գևորգ եկեղեցու շուրջը, 18 սաժեն տարածությունում, կառուցել էին պարսպապատ և ուխտավորների համար սենյակներ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4152, թ. 7-8:

1864 թ․

1864 թ. երեցփոխ Դավիթ Հարությունյանցը խնդրել էր «...թոյլ տալ նմա շինել զվեղար նախեղակ զանգակատուն նոյն եկեղեցւոյ...»: Այդ աշխատանքների համար նախատեսվել էր եկեղեցու գումարներից ծախսել 1000 ռուբ. արծաթե դրամ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 5218, թ. 1:

1915 թ․

1915 թ. եկեղեցին կարոտ էր նորոգության:

«Մշակ», 1915, № 196, էջ 3:

Քահանա
1778 — 1818 թթ․

Տեր Բարսեղ Տեր-Մուսայելյանը քահանայագործել է 1778-1818 թթ. ընթացքում: Ծնվել է 1738 թ., ձեռնադրվել 1778-ին՝ Թիֆլիսում Աղվանից Իսրայել կաթողիկոսի կողմից:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 33:

1800 — 1818 թթ․

1800 թ. Հաղբատի Սարգիս արքեպիսկոպոսի կողմից Թիֆլիսում Սղնախի համար քահանաներ էին ձեռնադրվել ագուլիսցի Տեր Հարություն Նիկողոսյանը և շուլավերցի Տեր Հովհաննես Թեմուրազյանը, որոնք հովվել են առնվազն մինչև 1818 թ.: Նույն թվականին եկեղեցու տիրացուներից էին Տեր Հարությունի որդին՝ Պետրոսը և Տեր Հովհաննեսի որդին՝ Թոմասը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 33:

1805 — 1818 թթ․

Ավագ քահանա Տեր Ավետիք Տեր-Մուսայելյանց. հիշվում է 1805-1818 թթ.: Ծնվել է 1778 թ., ձեռնադրվել 1805-ին Թիֆլիսում Կ.Պոլսի պատրիարք Գրիգոր արքեպիսկոպոսի կողմից: 1818 թ. եկեղեցու տիրացուների թվում հիշատակվում է նաև Տեր Ավետիքի որդին՝ 10-ամյա Արիստակեսը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 32:

1912 թ․

Հայտնի է, որ 1912 թ. սղնախաբնակ հայերի որոշմամբ Սբ. Գևորգ եկեղեցու երկու քահանաներից Հարություն Տեր-Նիկողոսյանն իր ծխով տեղափոխվել է Սբ. Կարապետ եկեղեցի:

«Մշակ», 1912, № 182, էջ 3:

1924 թ․

1924 թ. հիշվում է քահանա Հովսեփ Առաքելյանցը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 57, ց. 3, գ. 463, թ. 38:

Նկարագրություն

Այստեղ պահվող եկեղեցական իրերից բազմաթիվ զարդերի, անոթների ու այլ իրերի թվում եղել են նաև արձանագիրներ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 32:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Եկեղեցու արևելյան ճակատը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Որմնանկար եկեղեցու հյուսիսային պատին:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Փոքր զանգակատունը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Փոքր զանգակատունը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Սբ. Գևորգ եկեղեցի 1797 թ.:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1990 թթ․

Սբ. Գևորգ եկեղեցի 1797 թ.:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Սբ. Գևորգ եկեղեցի 1797 թ.:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1992 թթ․

Սբ. Գևորգ եկեղեցի 1797 թ.: