ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ալավերդի 1 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Ախմետա (Շրջան) / Ալավերդի (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 12 կմ արևելք, Ալազան գետի աջ կողմում:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:

Պատմություն

Ալավերդին Կախեթի հինավուրց ու նշանավոր գյուղերից է: Այստեղ կանգուն է վրաց ճարտարապետության արժեքավոր հուշարձաններից մեկը՝ ԺԱ դարի մի փառավոր եկեղեցի, որն իր չափերով ամենաբարձրն է Վրաստանում:

Ալավերդու տաճարի պատմության, ճարտարապետության և անվան հետ կապված հետաքրքիր ավանդությունների մասին տե՛ս Иванович, Алавердский праздник.–”Новое обозрение”, 1899, № 5396, с. 1-3; Б. Т., Алаверды (Кахетинское предание).– “Кавказ”, 1900, № 168, с. 2-3; Могзаури, Кахетинская жизнь.– “Новое обозрение”, 1902, № 6195, с. 2; Светлана, Путевые заметки в Кахетии.– “Кавказ”, 1901, № 337, с. 2; Нель, Алла верды.– “Кавказ”, 1901, № 45, с. 3; Гелашвили М., Алаверди.– “Молодеж Грузии”, 1986 XI 29, с. 5; Киселева Татьяна, Гордость Кахети.– “Вечерний Тбилиси”, VIII. 6, 1990, с. 3.

Բնակչություն
18 դ․

Հավանաբար ԺԸ դարում այստեղ հաստատվել են սակավաթիվ հայեր: Վավերագրերում նրանց մասին տվյալներ կան մինչև 1880-ական թվականների սկզբները, որից հետո Ալավերդիում այլևս հայեր չեն հիշվում: 1802 թ. մի փաստաթղթում գրված է, որ գյուղի բնակիչները վրացիներն ու հայերն են (թվաքանակը չի նշված):

“Акты собранные Кавказскою археографическою комиссиею”, т. 1, Тифлис, 1866, с. 471.

1914 թ․

1914 թ. Ալավերդին 121 շնչից բաղկացած վրացաբնակ փոքրիկ գյուղ էր:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 85.

1818 թ․

Ուշագրավ է 1818 թ. կազմված ալավերդաբնակ հայերի հետևյալ անվանացուցակը. «Քարթլէլի Սիմօնաշուելէբի, Գիօրգի, Մէլքոն և Գասպար, մայր՝ Թամար, միւս հօրեղբօր Յարութիւնի որդի՝ Ղազար, սորա կինն՝ Թինաթին, որդին՝ Յարութիւն: Գիշէրի որդիք՝ Կիկօլի և Ռէվազ, Կիկօլի կինն՝ Աննա, որդի՝ Նօնի, Ռէվազի կինն՝ Թինաթին, որդի՝ Ասլան: Մարտիրոսի որդիք՝ Առաքել և Յարութիւն, սորա կինն՝ Թինաթին, դուստր՝ Մարիամ, որդի՝ Ռոստոմ: Մարտիրոսեան Դաւթի որբ որդին՝ Ռօստօմ: Գիօրգւոյ որդի՝ Գօգի, կինն՝ Մարիամ, որդիք՝ Յովսէփ և Գիօրգի: Ղարաբաղցի Յակոբ, կինն՝ Մայեա, դուստր՝ Մարթա: Ռամազեան Յարութիւնի որդիք՝ Ռամազ և Դաւիթ, մայր՝ Աննա: Գիքօյի որդիք՝ Սօսի և Նօնի, մայր՝ Մարիամ, Սօսինի կինն՝ Էլիսաբէդ, այլևս միւս որդին Անդրեաս»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 20:

Քահանա

Տեղի հայերին հովվող քահանաները գալիս էին Թելավից, Ռուիսպիրից կամ Քիսթաուրից:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 19:

Բնակչության թվաքանակի վիճակագրական տվյալների պատկերը 1818-1883 թթ. ընթացքում հետևյալն է.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1818	8	21	12	33		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2569, թ. 20: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1852		6	4	10		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3819, թ. 64: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1857		9	9	18		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3830, թ. 129: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1860		9	9	18		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1861		12	10	22		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1863		12	10	22		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1864		12	9	21		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 13: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1865	2	12	9	21		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 22, 54: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1867		13	8	21		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1870		13	8	21		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 62-63: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1873		7	5	12		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 51: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1874		6	5	11		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 35: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1875		6	5	11		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 7: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1876		6	6	12		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1877		5	6	11		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1878		5	6	11		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3870, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1880		6	7	13		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1881		6	7	13		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1882		7	5	12		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18:
1883		7	4	11		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 18: