Սպիտակ Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Հայկական բարձրավանդակ՝ հայոց օրրան

Եկեղեցի

Սպիտակ Եկեղեցի

Վրաստան / Ջավախք / Ասպինձա

Նկարագրություն

Ն. Բերձենիշվիլին Վահանավանքի համալիրի բարձրադիր «Սպիտակ եկեղեցու» որմերին հաշվառել է վրաց մխեդրուլի գրչությամբ, քերականորեն անկանոն մոտ հիսուն սևաներկ արձանագրություններ, որոնցից 13 հրատարակվածները նեկայացնում ենք:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 467:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

Արձանագրություն.
†. ღამაერათო და ყოვლა წამიდაო: დედოფალო: ღმარათაის მაშობელო და: რანიც:. წამიდანი:. და მთავარა:. ანგელოზნი:. საუენაებიხართ თქუენსა:. ძალასა და მოწყალებასა:. უშველეთა და ულახინაეთ:. მოსამასახურაესა:. მიწასა:. თქუენსა თუალა:. პატიოსანასა: უებაროს გულაქანას:. ვაიყავა:. ცო[დ?]ავილი:. რომა:. მოიყვანა:. მანუჩარა:. ქლადა: და გასათხოვარადა:. ქამარი:. მე: ჯაერა:. არა მედგა:. ღამარათაისა მადლობა:. და მოწამიდათა:. მადლამა:. ჩემსა:. ულამაზესი:. სულიერი:. დედას:. მიწაზედა:. არა: იარებოდა: და არც:. სახუა:. გამოსულა:. არც თუალადა:. არც ტანადა არც:. ზნითა:. არც:. გონებითა:. თუარემა:. ჩემნი:. მნახავნი: არა:. გამომატყუვანაებნა:. ეს:. ხიზანანი:. არიან:. ამისნი:. მოწამენი:. და ეს ლომი: Թարգմ. Ո՜վ Աստված և ամենասուրբ թագուհի՝ Մայր Աստուծո և որ հանգստյան մեջ եք՝ սրբեր և հրեշտակապետներ: Ձեր զորությամբ և ողորմածությամբ օգնեցեք և լիացրեք ձեր հողի մշակ պատվական աննման Գուլքանին: Մեղավոր էի, որ Մանուչարն ինձ կնության առավ պսակվելու: Ես դեռ ամուսին չունեի, Աստուծո շնորհն ու սրբերի շնորհը [ինձ պահապան լինեն]: Իմ գեղեցկագույն հոգևորը մայր հողի վրա չէր քայլում և ոչ էլ ուրիշն իմ աչքին դուր է եկել՝ ոչ մարմնով, ոչ էությամբ և ոչ էլ մտքով: Միայն թե ինձ տեսնողները ինձ չխաբեն: Սրանց (խոսքերիս) վկաներն են այս եկածներն ու առյուծը:

ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 119: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 467: Ծանոթ. Այս արձանագրությունը զարդարված է նույնաներկ կենդանիների պատկերներով: Թվագրվում է ԺԵ-ԺԶ դարերով:

Պատկերաքանդակ, Կենդանաքանդակ

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 467:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. ქალო თამარ:. შენმა მზემან ავად დაუხატავს ვისცა უქნია. Թարգմ. Ո՜վ կին Թամար: Քո արև, վատ է պատկերել, ով արել է:

ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 119: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 467: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. ყალაწამიდო:. უწაყაჲ:. ცახადი:. და დაფარულია:. რა ვაქანა:. მე:. შავასა:. არა:. მაქასა საქამე:. კეთილად:. ქანილია:. შევაზარებივარა:. სიკუდილსა:. შემაწრწუნებია:. გულია:. ანასა:. უშელე:. ცოდავილსა:. შენა:. იჴსნა:. მისი:. სულია:. ყლა წმიდო:. დედოფალო:. მიშულე შენსა: ძისა სიყარულსა: ღრიბსა:. ოცი ოთხაშაფა:. მარხავა: შემომიწრავს:. ზაფხულსა: დაღეთა:. ჩემად ... :. რაცა:. დღენი. მესახანისა:. ეგაბისა შენისა:. წყალობითა თავი ჴელთა:. არა: მაქოდესა: როდეცა:. მაქა:. გაგითავება:. მიშულე:. რაცამე:. დამიწრა:. რაჩეულაშვილსა:. ანასა:. ეკენისათუესა:. დამალვასა ... Թարգմ. Ո՜վ ամենասուրբդ, դու գիտես հայտնին ու ծածուկը: Ի՜նչ արել եմ, վատ բան չեմ արել: Մահվանից սարսափում եմ, սիրտս տրոփում է: Մեղավոր Անային օգնիր, նրա հոգին փրկիր: Ո՜վ ամենասուրբ թագուհի: Օգնիր քո սիրելի որդուն՝ տնանկիս: 20 շաբաթ պահք ընծայեցի, ամռան օրերին ..., ի՜նչ օրեր ինձ պատահեցին: Գուցե քո ողորմությամբ գլուխս ձեռքերիս մեջ չպահեմ, երբ այն քեզ համար վերջացնեմ: Օգնիր ինձ: Ռչեուլիշվիլի Անաս գրեցի Էնքենի (սեպտեմբեր) ամսվա վերջին:

ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 119-120: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 467: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. ღამაერთისა:. მაშობელო:. შენ:. ცოდვილთა ... მეოხი:. ხარ:. უშურველი შენ:. აჴოცე:. ცოდვა ჩემი:. უმრავლესი:. უთვალავაჲ:. მე სამოელ ტანაჯავად:. მაწვევას:. უშიში და უგარაწალვაელი:. მაწეაო:. ჩემო:. შენა:. მიშაველე:. გამოჴსანას:. შენგანა:. ველი:. მარავალა:. თუალანი:. ანგელოზნი:. შენაგანა:. ძრაწიანა:. ძალანი:. დასანი:. და ჯოჯოხეთით:. მოციქულნი გამოვიდეს:. ბევრასი:. დასნი:. Թարգմ. Ո՜վ Մայր Աստուծո: Դու մեղավորների բարեխոս ես: Դու անհիշաչար ես: Դու ջնջիր իմ անթիվ ու անհամար մեղքերը: Ինձ Սամվելը տանջանքի է տանում: Անվախ և անարգել օգնական իմ, օգնիր ինձ, բաց իմ առջև պարտեզի (դրախտի՞) դուռը: Բազմաչյա հրեշտակներ, քեզնից սոսկացող զորություններ և դժոխքից բազում առաքվածների խմբեր դուրս գա՜ն...

ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის ექსპედიციის დღიური: სის. 1, 1964, էջ 120: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 467-468: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. ღმარათობისა:. ხატო:. ფარადა:. ცოდავილსა:. ანასა:. შეუდანესა:. ღმერთამა:. იმასა დედამამათაცა ...ნა ღმერთმა: ვიც:. წკითხოსა: შედობა: უბაძან ... თქეცა: შეგიდანესა:. ღმერთმა: Թարգմ. Ո՜վ Աստվածության պատկեր: Բազմամեղ Անային ողորմի: Նրա ծնողներին Աստված ողորմի: Ով կարդա՝ ողորմի ասեք: Ձեզ էլ Աստված ողորմի:

ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის ექსპედიციის დღიური: სის. 1, 1964, էջ 121: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 468: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. ფრიადა: ცოდვილსა: ოძრჴელელსა: დეკანოზისა შვილსა ლუკას: შ(ეუნდვე)ნ: ღ(მერ)თმ(ა)ნ და: ვინც: ბრძანთ თქვენცა. შეგივნეს: ღ(მერ)თმ(ა)ნ ამინ იყავნ Թարգմ. Բազմամեղ Օձրխեցուն՝ ավագերեցի որդի Լուկային Աստված ողորմի և ով էլ լինեք ձեզ նույնպես Աստված ողորմի. եղիցի, ամեն:

ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის ექსპედიციის დღიური: სის. 1, 1964, էջ 121: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 468: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. ღმერთო: ს(ა)ბაილოთო: შემახუეწ: მწყ(ა)ლ(ო)ბელო: თულ ფარათო: ზაღუმადაი: გათქამულო: შენი სახეი: ზაღმადი: გათქამუტო: მე: შენასა: სახელ ... ხასენებასა: სადა ღრასავარა: კურთხეულ ხარა: დიდებულ[ო ღმრ]თობისა: თატო:. ქარასატანობისაო:. ... საბარალ ... საუკუნო: მიშელე: ნახქოსა: შემანა: საბრალ ვარა: რანიცა: ... გეხეწები:. სადიდოსა:. არაცა:. მე: მოგიდება:. რომე: დაღოდე: თუ: ამასა ... მაძაევას: რე: გეხუწები: ისი:. და: ადავალა: თაქუგანა. Թարգմ. Աստված Սաբաոթ (Զորությանց), քեզ պաղատողներին ողորմություն շնորհող, ամենատես, մինչև ծով քարոզված: Մինչև ծով հռչակված, ո՜վ պատկեր Աստվածության: Ե՞րբ եմ արժանի անունդ հիշելու: Օրհնյալ ես մեծդ պատկեր Աստուծո, քրիստոնեության..., հավիտենապես մեղավոր եմ: Աղաչում եմ, օգնիր Նախքոսին...

ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის ექსპედიციის დღიური: სის. 1, 1964, էջ 121: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 468: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. ღმარათობისა:. ხატო:. შენისა:. მარავალ მოწყალებისა მადლსა: შემიწყალე მონა: შენი: ანი: უმელ ... Թարգմ. Ո՜վ Աստվածությանդ պատկեր: Քո բազումողորմ շնորհը ողորմիր քո ծառա Անային...

ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის ექსპედიციის დღიური: სის. 1, 1964, էջ 122: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 468: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

მოწყალო:. ღმართაებისა:. ხატო. ყოვლისა:. ღარიბისა:. მეოხო:. წმიდანო:. (?) გაწყობილნო:. კარისა:. ღმარათაი: მაშაიბელნო: ღრიბასა: ინასა: უშელო:. ნუცა: გატელ გულსა:. ღმრათობო დიდებულო შენი:. მონა: და ყმა: ინაი:. რასა: გეხწებოდესა: დღესა ინე:. შახუწე:. და:. უტერო:. ღრბაი:. არის:. შენ:. მახუწო ამასოფესა:. საუკუნოსცა. Թարգմ. Ողորմած Աստվածությանդ պատկե՜ր՝ բոլոր թշվառների բարեխոս: Ով սուրբե՜ր: Կարգված դռանը: Աստուծո ծնողներ, օգնեցեք թշվառ Ինային: Նրա սիրտը մի կոտրիր: Ո՜վ մեծարյալ Աստվածություն: Քո ծառա և սպասավոր Ինան, այսօր ինչ էլ խնդրի քեզնից, դու կատարիր: Քո թշվառն է քեզ աղաչում այս և հանդերձյալ աշխարհում:

ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის ექსპედიციის დღიური: სის. 1, 1964, էջ 122: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 468: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

ციხესა: ვაზი:. ეზო:. მაღალსა თულნ:. ძალვა:. შემომაცდება: გაზა:. გურაბთა:. შემოვალენა: მცველნი: მაზედა:. დაგებანა: მაშიგანა: ორნი:. გუშაგნ: ნაბადსა: არა დაცდება: მათსა შემაბმელსა: დაჴოცენა ცეცხლურება: მოედებიან. ჩემო ნუ მოხულა ჩემაზედანა: სახითა მებარძოლთა:. წსითა:. ნურცა მე მომკალვა: ჭირითა:. ამისაგანა: უარესითა დამთმეთა დაგთმობ:. ჭირითა ამისგან უარესითა... Թարգմ. Բերդում նստած եմ, բարձր բակում, աչքերը հազիվ թե խաբեն, ճանապարհն այրերով է ընթանում, պահապաններ են դրա վրա կանգնած, նրանցից երկու հսկիչներ հրի նման հետևում են, նրա մեջ մտնողներին սպանում են և կրակով հրկիզում: Ո՜վ իմը, ինձ վրա մի արի: Պայքարողների տեսքով ինձ էլ չսպանես սրանցից ավելի ծանր կարիքով:

ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 122; “ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი”, էջ 116: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 468-469: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

†. უხარწნელო: ღმართობისა: ხატო: შემიბრალე: მიშულე საუკუნოსა: დაგადეგა: ოცი ოთხშაფათი: პარასკევი: მარხვა: შემომიწრვასა: სასადამადი: ცოცხალვარა: ნუ რისა: თავი ჴელთა:. მაქუ:. შენსა:. წყალბითა: დამიწერა: მე: რაჩეულაძესა: ანასა: სახუა! არასა: ღისა: ვიყავა: შემეწირა: ... სავე: თვასავე: მივაჭირვე:. მარხულმა:. ორამოცა:. ორამოცი:. მუჴალსა:. მოგადება:. შეწირე:. ღმრათობისა: ხატო: თუ: რამე: მეშუელებისა: რაცა შემიწირავსა:. ისრე გუთავება:. ამა:. მარხავას:. გარეთა:. Թարգմ. Անապական Աստվածությա՜ն պատկեր: Մեղավոր եմ, օգնիր այս աշխարհում: 20 չորեքշաբթի և ուրբաթ օրերը պահք ընծայեցի: Քանի դեռ կենդանի եմ և գլուխս ձեռքիս է քո ողորմությամբ, ես՝ Ռչեուլի որդի Անան գրեցի: Այլ բանի արժանի չեղա, եթե ոչ ընծայել քեզ երկու ամիս: Երկու քառասունք ընծայեցի՝ քառասունը քառասունի վրա: Ո՜վ Աստվածության պատկեր, եթե ինձ ողորմես, պահքը դրսում այսպես կկատարեմ:

ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 123: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 469: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

დამიწერია ივანობის თვესა მე:. შატელიშვილსა ბერიკელ:. ქალიშვილსა ხვარამზეს ესე წიგნი: ვინცა შემიბრალებთა:. მე:. და:. ბატონს:. გოხალაღას:. ჩემსა და იმის გაუყრელობასა:. უნდოდა:. ვამე:. თუ:. ერთმანერთსა სიკუდილის: და: სულთამოსლის დროსა:. არა:. დავხუდეთ:. ესრე:. ჩვენ:. თქვენ:. ჩვენ:. შეგვიბრალეთ:. ეს ჭეტი მოწმენი:. იყვნეს:. პირველის ბატონების: ნაომარისა:. ჭეტნი:. და ოქრომკედნი:. ვაიმე:. მელთაზან:.(?) დამდოღრასა: Թարգմ. Այս գրությունը գրեցի Իվանեի ամսին Շատելիշվիլի Բերիկելի դուստր Խվարամզեին: Ով մեղադրի ինձ և տեր Գոխալաղային մեղադրի, իմ և նրա անբաժանությունն է ցանկանում: Վա՜յ ինձ, եթե մահվան և հոգեգալստի ժամանակ այսպես չհանդիպենք: Դուք մեզ մեղադրեք: Նրանք ճշմարիտ վկաներ են, կռվին վկա եղած ոսկեպարան ականատեսներ են: Վա՜յ ինձ վրդովվածիս:

ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 123: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 469: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.:

Արձանագրություն, Վրացերեն, Ներկագիր, Հիշատակագրություն 15 — 16 դդ․

ლომი განაღამც მიყვარხარ შენებრ ვერავის სადარად, წყალად ევფრატად გიტყვიან, გულად - როსტომის სადარად, ტანი აზატსა საროსა ნარნარად აყვავებულსა; მე გული ჴელითა არა მყავს, თუ არ შენ გახლავს სადარად, ვაიმე იმედო ნახვამდის, თუმიანს, დამიწერია. Թարգմ. Առյուծ, արդյո՞ք քո պես ոչ մեկին չեմ սիրում, Եփրատ գետի ջրի պես քեզ կասեն՝ Ռոստոմի սրտով: Սարոյի Ազատին ծաղկեցնեն: Ես սիրտը ձեռքերին չունեմ, եթե դու էլ չլինես: Վա՜յ ինձ, հույս իմ՝ ցտեսություն: Թումիանս գրեցի:

“ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი”, էջ 116: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 469: Ծանոթ. ժամանակը` ԺԵ-ԺԶ դդ.: