Eranav Tri-Nave Church :: ARMENIAN HISTORICAL MONUMENTS

Eranav Tri-Nave Church

Georgia / Javakhk / Akhalkalak / Metz Samsar

Historical Introduction
2005 y․

On 16 July 2005, the cut-in-rock church of Samsar was visited by 32 students of the State University of Tbilisi and some clergymen representing the newly-established Patriarchate of Akhalkalak. During their trip, the guests entered into a conflict with the local inhabitants. The spiritual leaders of both peoples made a joint declaration condemning this incident.

“კვირის პალიტრა”, 18-24. 07. 2005, N 29: Also see “ქრონიკა”, 24-31. 07. 2005, N 29: «Վրաստան», 23. 07. 2005, N 57-58: Karapetian. Samvel, Javakhk, Yerevan, 2011, p. 390.

Architectural Description

The principal religious monument in the town site is a tri-nave church which represents a unique cut-in-rock structure (inner dimensions: 13.35 x 10.85 metres), although its composition widely occurs in the architectural heritage of the region.

Karapetian. Samvel, Javakhk, Yerevan, 2011, p. 384.

Inscription, Georgian Mesropian, Engraved, Commemoration

A block of stone (exterior dimensions: 100 x 80 centimetres), placed above the entrance of the aforementioned cut-in-rock church, at a height of 4 metres above the ground, is engraved with eleven lines in Georgian Mesropian characters:
აშ(ე)ნდ(ა) ... | ...რე, ოდეს ... | ...მან, კურ... | ...ლმან ესე ვანი ... | ...რალა, შინ დიდისა | ...აგან გუ(ი)ჴსნ(ა). და | ... იჴსენინ იგიც... | [დღეს]ა მას განკი(თხ)ვი(ს)ასა. | ...ულამაშინ დავწერე ... | ... მააეთისა (მცხეთისა?) ეკლ(ე)სიაი და... | ...ნოის ჴელი ტედ... წა... Transl.: This monastery..., was built..., when... the Great, ... may You set free ... may You also set him free..., on Doomsday, ... the church (of Metskhet?) and ... (Nino’s (?), Noah’s (?)) hand ...

Published in: Ростомов И., Ахалкалакский уезд в археологическом отношении.– Сборник Материалов для Описания Местностей и Племен Кавказа, вып. XXV, 1898, стр. 97-98. ცისკარიშვილი ვ., idem, p. 41; ლაპიდარული წარწერები, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქარტველო (V-X სს.), შეადგინა და გამოსაცემად მოამზადა, გაფრინდაშვილი გ., íკლდეში ნაკვეთი ნაგებობანი სოფელ პატარა სამსართან, ისტორიული გეოგრაფიის განყოფილების ი სამეცნიერო სერია, 30. VI-2, VII, 1959, მუშაობის გეგმა და მოხსენებათა თეზისები, თბილისი, 1959, էջ 9; გაფრინდაშვილი გ., ისტორიული ჯავახეთის გამოქვაბულები, ”ძეგლის მეგობარი”, N 3, 1964, էջ 8; ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის..., էջ 150: შოშიაშვილმა ნ., idem, pp. 274-275: სილოგავა ვ., ხელნაწერთა ინსტიტუტის ეპიგრაფიკული ექსპედიციის 1977 წლის მუშაობის ანგარიში, მრავალთავი, ვიი, თბილისი, 1980, էջ 173-175; სილოგავა ვ., სამცხე-ჯავახეთის ისტორიული მუზეუმის ქართული ეპიგრაფიკული ძეგლები, აღალციხე, 2000, էջ 49-50, 120, 135: “ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი”, თბილისი, 2000, էջ 67: Karapetian. Samvel, Javakhk, Yerevan, 2011, pp. 384-386. Note: We have published the inscription in the present work relying on the decipherment offered by N. Shoshiashvili. Taking into account the style of the inscription, V. Tsiskarishvili suggests that it should be traced back to the period between the 11th and 12th centuries. While publishing it for the first time in 1959, G. Gaprindashvili stated that it dated from the 11th century, but in 1964 he attributed it to the ‘20s to ‘30s of the 10th century. According to N. Berdzenishvili, the inscription was engraved between the 12th and 14th centuries. N. Shoshiashvili makes no direct reference to the dating of the inscription, but the fact that it was included in the aforementioned Corpus comes to suggest that those who compiled it are inclined to trace it back to the 10th century. We think that they have based their dating on the reference to Georgian King David Kyurapaghat, who is mentioned in the restored version of the inscription included in their work. Apparently, he has been identified with King of Tayk David III the Great (†. 1000/1001). V. Silogava attributes the inscription to the 10th century.

Type Photo
View Exterior
Author Samvel Karapetyan
Source Non-Specified

Type Photo
View Exterior
Author Samvel Karapetyan
Source Black-and-white negative
Date 1988 — 1989 yy․

Inscription, Georgian Mesropian, Engraved, Commemoration

Another brief inscription in the Georgian Mesropian script is preserved on both sides of a relief decorating the arch of the eastern facade of the monastery of Samsar:
წ(მიდა)ი კ(უ)ირ(იკე). Transl.: Saint Kvirike.

Published in: Ростомов И., Ахалкалакский уезд в археологическом отношении.– Сборник Материалов для Описания Местностей и Племен Кавказа, вып. XXV, 1898, стр. 100. ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის..., էջ 150: ლაპიდარული წარწერები, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქარტველო (V-X სს.), შეადგინა და გამოსაცემად მოამზადა, შოშიაშვილმა ნ., idem, pp. 276-277: Karapetian. Samvel, Javakhk, Yerevan, 2011, p. 389. Note: We have published the inscription in accordance with its decipherment by N. Shoshiashvili. V. Tsiskarishvili traces it back to the period between the 11th and 12th centuries. N. Shoshiashvili attributes it to the 10th century, and N. Berdzenishvili to the time-span between the 12th and 14th centuries.

Type Photo
View Exterior
Author Samvel Karapetyan
Source Non-Specified

Inscription, Georgian Mesropian, Engraved, Commemoration

Left of the aforementioned arch is engraved a four-line inscription written in Georgian Mesropian letters (stylistically, it resembles the previous ones):
[ს(ა)ხ(ე)]ლ(ი)თა ღ(მრთისაჲ)თა | წმიდაი ვ(ა)ნ[ი] | ... ნადა | ...ედნ. Transl.: In the name of God, the holy monastery...

Published in: ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის..., էջ 150-151: ლაპიდარული წარწერები, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქარტველო (V-X სს.), შეადგინა და გამოსაცემად მოამზადა, შოშიაშვილმა ნ., idem, pp. 276-277. Karapetian. Samvel, Javakhk, Yerevan, 2011, p. 389. Note: N. Shoshiashvili traces the inscription back to the 10th century, but according to N. Berdzenishvili, it was engraved between the 12th and 14th centuries.

Type Photo
View Exterior
Author Samvel Karapetyan
Source Non-Specified

Inscription, Georgian Mesropian, Engraved, Commemoration

West of the previous inscription, within a circular frame are carved two brief lines in the Georgian Mesropian script:
წ(მიდა)ი კ(უ)ი[რ(იკ)ე] მ...|ან (ამინ?). Transl.: Saint Kvirike,... (amen).

Published in: ბერძენიშვილი ნ., ჯავახეთის 1933 წლის..., էջ 151: ლაპიდარული წარწერები, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქარტველო (ვ-ხ სს.), შეადგინა და გამოსაცემად მოამზადა, შოშიაშვილმა ნ., idem, p. 277. Note: The inscription is published after its decipherment by N. Shoshiashvili. N. Shoshiashvili traces it back to the 10th century, but N. Berdzenishvili thinks that it was carved between the 12th and 14th centuries.

Type Photo
View Exterior
Author Samvel Karapetyan
Source Non-Specified

Type Photo
View Detail
Author Samvel Karapetyan
Source Black-and-white negative
Date 1988 — 1989 yy․

Type Photo
View Interior
Author Samvel Karapetyan
Source Black-and-white negative
Date 1988 — 1989 yy․

Type Measurement
View Exterior
Author Samvel Karapetyan
Source Sketch