Հայ-ասորական Գերեզմանոց :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Հայ-ասորական Գերեզմանոց

Իրան / Արևմտյան Ատրպատական / Սալմաստ / Խոսրովա

Պատմություն

Դարեր շարունակ միայն հայազգի, իսկ 1828 թ.-ից հետո նաև ասորի հանգուցյալներ ներառած ներկայիս հայ-ասորական ընդարձակ պարսպապատ գերեզմանոցը գտնվում է գյուղի արևմտյան եզրին (N 38 09՛56.88՛՛, E 44 43՛59.04՛՛): Սակավաթիվ, սակայն ժամանակագրորեն ավելի հին գերեզմանական հուշարձանները (տապանաքարերից զատ՝ առկա են նաև խաչքարեր) վերաբերում են հայազգի հանգուցյալներին և ըստ նախկինում վկայագրված և մասամբ նաև պահպանված թվագրված միավորների՝ սկիզբ են առնում ԺԶ դարից:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 157:

Գերեզմանոցի ասորական հատվածում առկա են ոչ միայն ասորերենով, այլև լատիներենով արձանագրված մեծաթիվ (շուրջ 3-4 հարյուր) տապանաքարեր:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 157:

Թե՛ հայկական և թե՛ ասորական հատվածներում կան նաև ընդհանուր հաշվով ավելի քան մեկ տասնյակ խոյատապաններ:

Պահպանված 30 միավոր հայերեն տապանագրերի եզրային տարեթվերն են` 1573-1987, իսկ ասորերեններինը սկսում են 1832 թ-ից և հասնում մինչև մեր օրերը:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 158:

Խոսրովա գյուղի ասորի համայնքի պատմության ուսումնասիրության առումով մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում 1830-ական թթ.-ից ի վեր գյուղի հայոց գերեզմանոցի շարունակությամբ ամփոփված ասորի հանգուցյալների տապանագրերը, որոնցից ներկայացնում ենք 1837-2015 թթ. եզրային թվականներով 110 միավոր:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 163:

Խոսրովայի գերեզմանոցի թե՛ հայկական և թե՛ ասորական հատվածներում, բացի գերակշիռ մաս կազմող ուղղանկյունաձև մշակված տապանաքարերից, առկա են նաև ավելի քան մեկ տասնյակ խոյատապաններ (տասնամյակներ առաջ ավելի շատ են եղել): Դրանցից մի քանիսն ունեն նաև ասորերեն արձանագրություններ: 2017 թ. դրությամբ գտնվում էին գյուղաբնակ Արթուր Խաշիլոյի տան բակում, որոնցից մեկը 1885 թ.-ից էր:

Ըստ Ա. Խաշիլոյի վկայության՝ խոյատապանները պատկանում էին իր նախնիներին: Դրանք նա փոխադրել էր Խոսրովայի գերեզմանոցից 8 տարի առաջ, երբ նկատել էր, որ թուրքերը ժամանակ առ ժամանակ վնասում-ավերում էին գերեզմանաքարերից հատկապես խոյատապանները: Ըստ նրա՝ խոյատապանները կերտվել են արական սեռի չամուսնացած հանգուցյալների հիշատակին:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 179:

Գերեզմանոցում առկա են նաև պարսկերեն արձանագրություններ, որոնք վերաբերում են նորագույն ժամանակներին և հիմնականում զետեղված են քարի մյուս երեսին նույն բովանդակությունը ասորերենով արձանագրված տապանաքարերին:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 180:

Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 2011 թ․